Produktie van de topografische basiskaart van
Rotterdam 1 5.000 met behulp van ARTOL
J. Meij er
Op de Kartografendagen 1984 kwam in de door ing.
A. K. Mulder verzorgde audiovisuele presentatie over
ARTOL een opmerkelijke uitspraak voor (zie ook het
voorgaande artikel in dit tijdschrift):
"Op ieder moment kan men nu bij Gemeentewerken op
een paar knoppen drukken en kan de gewenste kaart
met behulp van een plotter in zeer körte tijd op de
tekentafel worden geproduceerd. De kaart toont dan
datgene wat men nodig heeft en dat alles op de gewens
te schaal.
Hoe waar dit in principe en theorie ook mag zijn, in
de praktijk blijkt dat dit ten dele waar is!
Natuurlijk is het zo dat wanneer we aan een tekenma-
chine de instruktie geven om een zojuist vervaardigd
kaartbeeld opnieuw te produceren -maar nu bijvoor-
beeld op 1/10 van de oorspronkelijke schaal - dit ook
zal worden uitgevoerd. Maar hoe ziet zo'n afbeelding
er dan uit
Van een fotografische verkleining van 10 maal krijgen
we een beeld waarvan de gehele inhoud exact 1/10 is
van de oorspronkelijke inhoud.
Dit houdt in dat ook alle tussenruimten, lijndikten,
Symbolen, teksten, enzovoort dan op 1/10 van de oor
spronkelijke waarde zijn. Of we dan over een bruik-
baar beeld beschikken, laat ik buiten beschouwing.
Geldt dit ook voor een tekenmachineNee! De machi
ne zal wel het oppervlak tot 1/10 van de grootte redu-
ceren, maar niet de lijndikten, Symbolen en soortge-
lijke dementen. Afgezien van een geringe aanpassing
door de mogelijke keuze van een andere pendikte,
zullen de lijnen even dik zijn. Dit houdt in dat de lij-
nen elkaar vaak raken, dat er lijnverdubbeling op-
treedt, of dat lijnen gedeeltelijk samenvallen. Een
onrustig beeld is het resultaat.
Afhankelijk van programmatuur en mogelijkheden met
de apparatuur zullen Symbolen en letters onevenredig
groot ten opzichte van het kaartbeeld uitvallen. Meest-
al zijn Symbolen en tekens in het geheel niet verschaal-
baar.
Het door elkaar gaan van letters en Symbolen levert
een onleesbare massa op. Maar ook de detaillering
kan problemen geven. Een woonblok bijvoorbeeld,
waarvan de voorgevels zijn voorzien van erkers, die
probleemloos op schaal 1:1. 000 kunnen worden afge-
beeld, wordt op de schaal 1:10. 000, indien direct
vanuit het bestand geplot, een onregelmatige en on-
duidelijke en zeer zeker geen bruikbare afbeelding.
Is geautomatiseerde kaartvervaardiging vanuit een
digitaal bestand dan niet uitvoerbaar op kleine schaal?
Zeker wel, maar het voorgaande geeft aan, dat de in
het begin vermelde uitspraak onderhevig is aan een
limiet.
Probleemstelling
We zullen ons dus moeten afvragen:
- Tot welke schaal of factor kunnen wij gaan?
- Welke ingrepen zijn nodig om tot een aanvaardbaar
beeld te komen?
Om dit nu te kunnen bepalen moeten we kunnen be
schikken over informatie als:
- de gedetailleerdheid van het bestand;
- de inhoud van de bestandsonderdelen;
- de aan de digitale gegevens toegekende eigenschap-
pen.
Ook moeten we vooraf bepalen welke kaartpresentatie
gewenst is.
Uitgangspunten voor een te creeren produkt zijn af te
leiden uit de invulling van de volgende vragen:
- Welke gedetailleerdheid is gewenst?
- Wat is de minimaal verlangde inhoud?
- Welke toleranties kunnen worden aanvaard en
waar mögen die optreden?
In 1983 is besloten de kaartserie 15. 000 te gaan pro
duceren vanuit het digitale bestand. Het kostenaspect
speelde in deze besluitvorming ook een belangrijke
rol.
De A R TO L-k ar t o gr af i e
De bijdrage van de automatisering is gevonden in de
levering van vier gravures, die elk een zodanig eigen
inhoud hebben, dat zij -gecombineerd tot 6än beeld-
de totale topografie weergeven. Bovendien zijn zij
geschikt om direct kleurseparaties af te leiden. De
resterende manuele bewerking bestaat uit de bij Stel
ling van deze gravures en de vervaardiging van kleur-
maskers, beschrifting en eindverfilming.
Bij de totale manuele vervaardiging van een kaart zijn
de langdurige, en daardoor ook meest kostbare, werk-
processen: het inventariseren, de verkenning, de
kaartering, het graveren (of tekenen) en de nacontrole
op de volledigheid van de kaartinhoud. AI deze Proces
sen zijn nu vervangen door een snelle aanlevering van
gravures uit een bestand, dat door een continu-bij-
houding zo up-to-date behoort te zijn, dat al de ge-
noemde Processen op graveren na overbodig zijn.
Wanneer door selectie van de data vanuit het bestand,
de inhoud van elke gravure zo bepaald kan worden, dat
zij ook geschikt is om zonder de vervaardiging van een
kleurmodel de kleurseparaties te maken, dan zal het
iedereen duidelijk zijn dat dit tot een kostenbesparing
leidt.
Een voorcalculatie van deze 'Artol-kartografie', bere-
KT 1984. X. 4
21
