H.W.J. Cornelissen
Kaarten in kleur in kleine oplagen
Niet alleen binnen de kartografie is vaak behoefte aan
kaarten in kleur in kleine oplagen. Als men het woord
'kaart' vervangt door tekening, ontwerp, illustratie,
prent of iets dergelijks worden de toepassingsmogelijk-
heden legio. Men denke hierbij aan het onderwijs,
publiciteit en reklame, verkoop en marketing, doku-
mentatie en archieven, planologie enz. Toepassings-
mogelijkheden binnen de kartografie kan men met na-
me vinden in de planologie en in het onderwijs. De
kaarten kunnen gebruikt worden voor intern overleg,
als illustratiemateriaal, voor rapporten met gekleur-
de bijlagen en voor alle andere publikaties van kaar
ten, in de meest ruime zin des woords, waar slechts
een kleine oplage gewenst is.
De kaarten dienen vaak snel en zo goedkoop mogelijk
te worden gereproduceerd terwijl met name in de
kartografie de eisen ten aanzien van de kwaliteit zeer
hoog gesteld worden.
Reproduktie van kaarten in kleur in grote oplagen is
een routine-aangelegenheid, uit te voeren door een
drukkerij die voldoende faciliteiten heeft om de kaart
snel en met hoge kwaliteit te reproduceren. De repro
duktie zal geschieden door middel van offset of zeef-
druk. Via deze technieken is het mogelijk enkele dui-
zenden exemplaren per uur te drukken waardoor de
stuksprijs aanvaardbaar wordt.
Problemen ontstaan als slechts een kleine oplage ge
wenst is. Terwijl de kwaliteit op een hoog peil dient
te blijven wil men eigenlijk niet meer betalen dan de
stuksprijs van een grote oplage. Dit is niet mogelijk.
Men zal zijn eisen wat lager moeten stellen. Het blijkt
dat er naast offset en zeefdruk andere mogelijkheden
zijn om aan die vraag zo goed mogelijk te voldoen,
welke in dit artikel worden behandeld.
Bij onderzoek naar en vergelijking van de mogelijke
methoden is gelet op:
- werkwijze: hoeveel en welke produktie- en repro-
duktiestappen zijn nodig, welke apparatuur wordt
gebruikt;
- materiaal: welke materialen kunnen worden ge
bruikt;
- snelheid: hoe lang duurt het voordat de eerste
reproduktie gereed is en hoeveel stuks kunnen er
per minuut of per uur worden gereproduceerd;
- formaat: zijn het origineel en de reproduktie ge-
bonden aan een maximaal (of minimaal) formaat,
is vergroting of verkleining mogelijk;
- kwaliteit: benadert de kwaliteit van de reproduktie
die van het origineel;
- investeringskosten: als het reproduceren binnens-
huis wordt uitgevoerd welke investeringen in appa
ratuur en materiaal zijn dan noodzakelijk en wat
zijn de kosten hiervan;
- reproduktiekosten: als de reproduktie wordt uitbe-
steed (of indien alle apparatuur en materiaal aanwe-
zig is) wat zijn dan de kosten voor verschillende
formaten bij diverse oplagen. Alle opgegeven kosten
gelden medio 1983.
ledere methode heeft zijn voor- en nadelen. De keuze
van een reproduktiemethode zal afhangen van de eisen
van de opdrachtgever en van de mogelijkheden die hij
financieel heeft.
Bij reproduktie van kaarten kan men uitgaan van deel-
tekeningen of van een gekleurd origineel. Als men uit-
gaat van deeltekeningen moet men zieh realiseren dat
de werkzaamheden die nodig zijn om van het redaktie-
model te komen tot vier of soms meer eindfilms voor
een kaart in kleur vaak meer tijd en dus meer geld
kosten dan de eigenlijke vermenigvuldiging. Zeker bij
kleine oplagen weegt dit feit zeer zwaar. Kosten en
tijd voor de vervaardiging van eindfilms zijn te beper-
ken door in plaats van de peelcoatmethode kleursepa-
ratie door middel van filters en met behulp van de
reproduktiekamera toe te passen. De kosten zullen
echter ook dan te hoog blijven om reproduktie in klei
ne oplagen echt aantrekkelijk te maken. Bovendien
heeft men naast de hoge voorbereidingskosten te ma
ken met hoge drukkosten. Dit blijkt uit tabel 1.
De prijzen zijn gemiddelden van enkele grote drukke-
rijen in Nederland. In tabel 1 leest men dat offset en
zeefdruk voor kleine oplagen duur is en pas vanaf een
oplage van 200 stuks betaalbaar wordt. Ook wordt het
idee ontzenuwd dat zeefdruk voor kleine oplagen een
stuk goedkoper zou zijn dan offset.
Uitgaande van deeltekeningen kan men ook denken aan
kleurproefSystemen. Indien slechts enkele exemplaren
(minder dan 10) van een kaart gewenst zijn is het de
moeite waard af te wegen de kaart niet te laten druk
ken maar een aantal goede kleurproeven te vervaardi-
gen. Het gaat te ver om hier dieper op de verschillen-
de kleurproefsystemen met hun voor- en nadelen in te
gaan. Hiervoor zij verwezen naar het desbetreffende
rapport (1) of naar een desbetreffende publikatie van
de I. C. A. (2). Bij een kleine oplage kan het aantrek
kelijk zijn om goede kleurproef te maken en hier
van, volgens een der methoden die later in dit artikel
worden behandeld een aantal kleurkopieön te maken.
Het grote probleem bij kleurproefsystemen blijft
uiteraard de hoogte van de voorbereidingskosten om
tot de eindnegatieven of eindpositieven te komen.
De voorbereidingskosten worden sterk beperkt door
niet uit te gaan van deeltekeningen maar van een ge
kleurd origineel. Het maken van een kleurorigineel
kan via verschallende technieken worden uitgevoerd.
54
KT 1984.X. 4
