SMiffßgtBföraäfe
Lijnennet plattegrond van Rotterdam
C.P.J.M. van Elzakker
In het Kartografisch Tijdschrift 1979. V. 3 werd de in
Oktober 1978 versehenen editie van de kaartfolder
'Openbaar vervoer in Rotterdam' besproken. Nadien
zijn er nog vele nieuwe edities versehenen -om pre-
cies te zijn 10 - die alle in meerdere of mindere mate
van elkaar ver Schilden; niet alleen voor wat betreft
de inhoud, maar ook qua uiterlijke verschijning en
vormgeving.
In Oktober 1984 is er weer een nieuwe uitgave ver
sehenen (de derde van het jaar) onder de titel 'Lijnen-
net Plattegrond'. Deze folder, die in Rotterdam gra
tis kan worden afgehaald en ditmaal werd gedrukt in
een oplage van 75. 000 exemplaren, is als losse bij-
lage in dit nummer van het tijdschrift opgenomen.
In zes jaar tijd is er nogal wat gebeurd met de folder:
er is zeker geen sprake geweest van steeds maar
weer een eenvoudige herziening. In 1978 was er nog
sprake van een kleurrijk, zij het niet erg harmonieus
geheel. In de kaart werd elke 'zone' van het openbaar
vervoer door een andere, eigen kleur weergegeven en
was bovendien de achtergrond van de kaart en omrin-
gende informatie in geel gedrukt. De kaartschaal was
1:45. 000. Na enkele jaren werd het systeem van de
afzonderlijke zonekleuren verlaten: voor de editie van
1982 werd gebruik gemaakt van de bestaande beeld-
dragers voor de ver schillende kleuren van de topogra-
fische basiskaart op schaal 1:40. 000. Dit werd gedaan
in het kader van een sanering van de kaartschalen en
van een meer flexibele en snelle kaartopbouw. Een
volgende belangrijke stap werd gezet in april 1984: in
de kaart werd alle informatie die niet met het Rotter
dam se openbaar vervoer te maken had voortaan in
tinten zwart weergegeven. Dat is in de editie van Ok
tober 1984 nog zo.
Als men de folders van 1978 en 1984 naast elkaar legt,
dan oogt de laatste wat somber en minder kleurrijk.
Dat is niet het gevolg van een vermindering van het
aantal drukkleuren: zowel in 1978 als in 1984 werd in
vijf kleuren gedrukt. Naast grijs en zwart waren dat
in 1978 de kleuren rood, blauw en geel die ook in ver-
schillende rastercombinaties over elkaar heen werden
gedrukt. Dergelijke combinaties komen in de editie
van 1984 niet meer voor. Alleen de kleur zwart ver-
schijnt in verschillende tinten en de overige vier kleu
ren (groen, rood, blauw, oranjegeel) zijn uitsluitend
vol gedrukt.
Een voordeel van de nieuwe kaart is daarmee wel dat
herzieningen als gevolg van wijzigingen in het lijnen-
net nu snel en zonder al te veel problemen kunnen wor
den uitgevoerd. De gekleurde lijnen hoeven namelijk
niet meer te worden vrijgehouden in alle kleurvlakken,
doch hoogstens in het gerasterd zwart.
In principe is het probleem van de passing daarom ook
minder geworden. Een zeer belangrijk aspect, aange-
zien er in dit geval sprake moet zijn van een snel en
goedkoop te vervaardigen produkt. In verband daarmee
wordt de folder bijvoorbeeld gedrukt op een super-
rotatiepers, die met een grote snelheid van 36. 000
stuks per uur in 10 kleuren op voor- en achterkant
tegelijk de kaarten aflevert. Dit gegeven verklaart dat
er op een deel van de oplage nog wel degelijk pasver-
schillen te zien kunnen zijn. Wat dat betreft zijn de
kaarten die in de abri's worden opgehangen van veel
betere kwaliteit. Deze worden met dezelfde kleuren en
gebruik makend van in principe dezelfde eindfilms ge
drukt met een andere pers op meer duurzaam materi-
aal.
Kaartontwerp en uiterlijke verschijningsvorm van de
folder werden en worden sterk beinvloed door de wen-
sen van de opdrachtgever: de RET. Met inschakeling
van het ontwerpbureau Vorm Vijf is de RET na 1978
overgegaan op een nieuwe eigen huisstijl. Deze huis-
stijl, waarin elk object een vaste kleur of symbolisatie
heeft, kan worden aangetroffen in alle RET-publicaties
op straat, op de routeborden in tram, bus of metro,
enz. Toepassing van de huisstijl in de openbaar ver-
voerkaart kon en mocht ook niet uitblijven. In samen-
werking met het ontwerpbureau heeft de vervaardiger
van de kaart, de onderafdeling Kartografie van de
Dienst Gemeentewerken Rotterdam, de noodzakelijke
veranderingen aangebracht.
De gele 'huiskleur' van de RET (van oudsher de tram-
kleur) wordt nu niet meer, zoals voorheen, als achter-
grondkleur van de kaartfolder gebruikt. Het geel wordt
in de editie van 1984 alleen nog maar gebruikt voor
- inderdaad- de tramlijnen en voor het metrosymbool.
De metrolijnen zijn zoals in 1978 in blauw weergege
ven en de RET-buslijnen in rood (1978: zwart).
(N. B. De RET-bussen zijn rood geverfd.De inter
lokale buslijnen, die niet onder het beheer van de RET
vallen, moeten het nu doen met een wat minder opval-
lend gerasterd zwart. Het systeem van de aparte zone
kleuren is vervangen door een zone-aanduiding met
duidelijk naar voren körnende zonegrenzen en -num-
mers. Deze zijn in een groene kleur gedrukt, omdat
het Rotterdamse publiek er inmiddels al aan gewend
is dat alles wat met die kleur wordt aangegeven, te
maken heeft met de zone-indeling. Met deze vorm van
KT 1984. X. 4
75
