Computerkartografie als hulpmiddel bij de
ruimtelijke ordening op lokaal niveau
G. Linden
Een kaart is een afbeelding van ruimtelijk relevante
gegevens en wel ten behoeve van een speciaal doel.
Zo zijn er bijvoorbeeld toeristenkaarten, militaire
kaarten en navigatiekaarten. Ook de ruimtelijke orde
ning kent kaarten voor specifieke doeleinden, zoals
plankaarten, grondgebruikskaarten en geschiktheids-
kaarten. Het vastleggen van ruimtelijk relevante
gegevens op kaart, maar ook anderszins, is daarbij
bedoeld als ondersteuning bij het uitvoeren van een
bepaalde activiteit.
Ruimtelijk relevante gegevens kunnen ook (onzicht-
baar) opgeslagen worden in de Computer. Een derge-
lijk bestand, ook wel databank genoemd, is zo geor-
dend en toegankelijk gemaakt dat al naar gelang de
behoefte van de gebruiker een selectie uit de aanwe-
zige gegevens gemaakt kan worden. Op deze selectie
kunnen dan vaak ook allerlei statistische bewerkingen
worden uitgevoerd. Ten slotte kan de gebruiker kie-
zen uit verschillende mogelijkheden de resultaten af
te beeiden of op schritt te zetten. Een databank teza-
men met procedures om gegevens te selecteren, te
bewerken en af te beeiden wordt geografisch informa-
tie systeem (GIS) genoemd. Tot voor kort was een
GIS alleen binnen het bereik van kapitaalkrachtige
organisaties met de beschikking over grote Compu
ters en dure randapparatuur. De komst van de micro-
computer met bijbehorende grafische randapparatuur
betekent dat, zij het met bepaalde restricties, de
financible drempel tot een GIS aanzienlijk verlaagd is.
Dit betekent dat bijvoorbeeld vele middelgrote ge-
meenten in Nederland een begin kunnen maken met
een onderzoek naar de wenselijkheid een eigen GIS te
bezitten.
De meest sprekende resultaten van een GIS zijn door
de Computer getekende kaarten. Het maken van deze
kaarten is het onderwerp van de computerkartografie.
Computerkartografie kan in deze twee betekenissen
hebben; in beide gevallen tekent de Computer onder
instructie van de gebruiker de kaarten.
De eerste categorie toepassingen is gericht op de
produktie van kwaliteitsprodukten die kunnen wedijve-
ren met traditioneel vervaardigde kaarten. Het voor-
deel is daarbij gelegen in het sneller en op eenvoudi-
ger wijze verkrijgen van kaarten op wens. De hiertoe
benodigde apparatuur is kostbaar en vergt vaak spe-
cialistische kennis voor bediening. Het is daarom
alleen weggelegd voor instanties met een ruim beme-
ten beurs, die behoefte hebben aan nauwkeurige en
gedetailleerde kaarten van uitmuntende kwaliteit.
De tweede categorie gebruikers heeft genoeg aan een-
voudiger kaartmateriaal. Meestal zal het gebruik
specialistisch en van kortstondige duur zijn. Met na-
me tijdens planningswerkzaamheden kunnen eenvoudig
te vervaardigen kaarten, waarvan de inhoud in hoge
mate door de gebruiker bepaald kan worden, goede
diensten bewijzen. Deze categorie gebruikers heeft
meestal niet de middelen voor het vervaar digen van
kwaliteitskaarten. Bovendien is het vaak ook niet
nodig.
De in deze bijdrage genoemde grafische mogelijkheden
zijn niet nieuw. In vele computercentra beschikt men
reeds over kartografische Computerprogramma's. De
verscheidenheid in aanbod is groot, sommige program
ma's als SYMAP genieten ruime bekendheid en dat al
jaren lang, terwijl een speciaal voor toepassing op
microcomputers geschreven programma als MINIKAT
nog relatief onbekend is. De discussie over de compu
terkartografie en aanverwante terreinen is jarenlang
alleen interessant geweest voor personen en instanties
met toegang tot mainframe Computers. De huidige
generatie microcomputers heft deze exclusiviteit op
en brengt deze mogelijkheden binnen het bereik van
velen.
Om zieht te krijgen op de (on)mogelijkheden van com
puterkartografie voor bijvoorbeeld de ruimtelijke or
dening op lokaal niveau komen in deze bijdrage in
vogelvlucht de volgende onderwerpen aan de orde:
- Methoden om ruimtelijke gegevens in de Computer
vast te leggen voor latere verwerking: Geocoding;
- Körte aanduiding van de door een GIS uit te voeren
bewerkingen;
- Over zieht van de momenteel (op de markt) beschik-
bare randapparatuur voor computerkartografie;
- Voorbeeld van een op een microcomputer beschik-
baar karteringsprogramma;
- Voorbeeld van het gebruik van een eenvoudig GIS bij
de ruimtelijke ordening.
Tot slot volgen verwachtingen ten aanzien van de toe-
komst, enkele conclusies en een opgave van geraad-
pleegde literatuur.
Het vastleggen van ruimtelijke
gegevens: geocoding
Geocoding houdt zieh bezig met het vastleggen van
ruimtelijke gegevens speciaal ten behoeve van compu-
terverwerking.
Volgens Bogaerts (op cit. 4) is geocoding: 'een stelsel
van plaatsbepalingsmethoden, waarbij vastgoed objec-
ten en statistische gegevens gelokaliseerd worden via
een referentiesysteem'. Hierdoor is het bijvoorbeeld
mogelijk verbanden tussen aldus verzamelde en vast-
18
KT 1985. XI. 1
