GEKAART: hulpmiddel bij het toegepast
geografisch onderzoek
J.A.A.M. Kok en J.T. Ubbink
Een van de vele terreinen waarop de invloed van de
Computer zeer snel toeneemt, is de grafische repre-
sentatie van gegevens. Dit terrein omvat echter een
breed Spektrum van allerlei grafische toepassingen.
Binnen het GEKAART-programma beperkt dit zieh
tot de computerkartografie en wel als produktie van
thematische kaarten.
In principe kan de computerkartografie vanuit twee
gezichtspunten benaderd worden:
- Als hulpmiddel voor de professionele kartograaf.
Binnen dit bestel worden hoge eisen gesteld aan het
kwaliteitsniveau van de kaarten en aan de 'teken-
vaardigheden' van het computerprogramma.
- Als hulpmiddel in het sociaal-ruimtelijk onderzoek.
Het betreft hier voornamelijk thematische kaarten,
het kwaliteitsniveau is van ondergeschikt belang en
ddn van de belangrijkste eisen is de mogelijkheid
om het programma te koppelen aan gangbare sta
tistische pakketten of eigen rekenprogrammatuur.
Het GEKAART-programma is gebaseerd op het twee-
de gezichtspunt.
Het voornaamste doel is het weergeven van relevante
statistische gegevens in de vorm van kartogrammen
en wel in minimale tijd en inspanning.
Het kaartgebruik in het
onderzoeksproces
Het algemene uitgangspunt van de computerkartogra-
fische gegevensbewerking is het weergeven van tus-
sen- of eindresultaten met behulp van de Computer in
de vorm van kartogrammen.
Tot op heden zijn gegevensbewerking en de transfor-
matie van de resultaten in de vorm van kartogrammen
twee verschillende bezigheden, bezien zowel naar
uitvoerder als in de tijd.
De onderzoeker verzamelt zijn gegevens en voert de
berekening uit.
Hierna volgt een instruktie aan een kartograaf die
hiervan een kaart maakt.
In dit gescheiden proces liggeneen aantal potentiele
probleemvelden te weten:
- Het beschikbaarheidsprobleem. Een grote groep
onderzoekers heeft geen toegang tot een professio
nele kartograaf.
- Het tijdsprobleem. De onderzoeker die snel zijn
gegevens om wil laten zetten in kaartbeelden komt
niet aan zijn trekken.
- Het kostenprobleem. Het laten maken van kaar
ten van tussenresultaten van het onderzoek, die
eventueel later vernietigd worden, door een
professionele kartograaf is te duur
- Het efficiencyprobleem. Er is een extra beveiliging
nodig met extra overleg om de tussen- of eindresul
taten van het onderzoek om te zetten in zinvolle
kaartbeelden.
- Gebruiksprobleem. Kaarten worden vooral gezien
als eindprodukt en niet als hulpmiddel bij het onder
zoek.
De gevolgen van het onopgelost laten van deze Proble
men hebben betrekking op zowel het gebruik van kaar
ten als de kwallteit ervan. Ten aanzien van het ge
bruik kan gesteld worden dat dit in onderzoeksrappor-
ten nog onvoldoende gebeurt. De geinteresseerde leek
die nu een onderzoeksrapport wil lezen wordt vaak
gekonfronteerd met een bijzonder groot aantal tabel-
len. Om dit aantal te reduceren en daarmee de be-
schikbaarheid te vergroten zouden kartogrammen en
eventueel ook diagrammen frekwenter gebruikt moe-
ten worden. Het achterwege laten van kaarten heeft
ook te maken met het kostenprobleem.
Wanneer er wel kaarten gemaakt worden is de kwali-
teit vaak abominabel siecht.
Ge br u ik sm o ge 1 i j khe de n van computer
kartografie in het onderzoeksproces
Alvorens in te gaan op de gebruiksmogelijkheden van
de computerkartografie dient duidelijk gesteld te wor
den dat de computerkartografische weergave geen
vervanging is voor de numerieke gegevensuitvoer.
Het geeft wel een uitbreiding van de mogelijkheden
waarvan de onderzoeker zieh kan bedienen. Vanuit
eigen inzicht in de materie kan besloten worden tot
een kartogram of tabel of een kombinatie van beide.
De voordelen van de grafische weergave van statisti
sche data zijn door Fienberg (1979) weergegeven op
basis van het werk van Schmid (1954).
- Kaarten en diagrammen wekken eerder de interesse
van de lezer op.
- Gevisualiseerde relaties worden beter onthouden.
- Het gebruik van kaarten en grafieken bespaart tijd
omdat men de essentiele betekenis eerder oppakt.
- Kaarten en diagrammen geven een meer omvattend
beeld van een probleem.
- Kaarten en grafieken kunnen verborgen feiten aan
de oppervlakte brengen en stimulerend werken ten
aanzien van analytisch denken en probleem-formu-
lerend onderzoek.
Het laatste duidt op de rol die de computerkartografie
zou kunnen speien in de exploratieve data-analyse, die
vooral in relatie tot grafische methoden uitgewerkt is
door Tukey (1974).
Bovenstaande voordelen hebben vooral betrekking op
24
KT 1985. XI. 1
