1 I 1
Actueel gebruik buiten Nederland
Geomorfologische
informatie
Regionale
Geografie
Ecologie/
Milieuonderzoek
Bodemkunde
Ingenieurs
geologie
(Hydro) geologie
Planologie
Cultuurtechniek
Geodesie
Biologie
Atlaskartografie
Hellingshoek
expositie
Microrelief
Ma teriaal-
samenstelling
Gelaagdheid
dikte afzetting
Gesteente
Processen
Genese
Hydrografie
groter dan
1:10.000
110.000 tot
1 25. 000
kleiner dan
1 25. 000
Belang
groot
matig
gering
geen
Sc haalbehoefte
groot
matig
gering
Figuur 3. Het belang van verschillende categorieen
van geomorfologische informatie voor di
verse vakgebieden en de schaalvoorkeur
(naar Leser, 1983).
Binnen de ruimtelijke planning ziet men (in Duitsland)
mogelijkheden voor 'Geotoop'-bescherming met als
doel natuurwetenschappelijk belangrijke terreinele-
menten voor het nageslacht te bewaren en voor be-
scherming tegen beschadiging van de infrastructuur
(15).
Het belang van geomorfologische kaarten binnen de
landbouw 1 igt in het aanduiden van de geschiktheid van
terreinen en het aangeven van risico's met betrekking
tot bodemerosie waar oogstvermindering het gevolg
van kan zijn.
Potentieel gebruik in Nederland
Het nut van de Geomorfologische Kaart van Neder
land 1:50. 000 wordt eveneens gezien binnen de ver-
wante vakgebieden als geologie en bodemkunde.
Binnen de geologie zou bi] de systematische opnamen
kostenbesparend gewerkt kunnen worden wanneer re
levante informatie over hellingen en hoogteverschillen
uit de geomorfologische kaart betrokken zou worden.
Binnen de planologie ligt het belang vooral op het ge-
bied van de landschapswaardering en natuurbehoud en
tevens kan de gekarteerde geomorfologische informa
tie dienen als basiskaart bij het opstellen van Streek-,
gewest- en bestemmingsplannen om tot de meest
gewenste regionale ontwikkeling te komen (2, 10).
Aangezien de grenzen in de Geomorfologische Kaart
van Nederland 1:50. 000 gebaseerd zijn op de wijze
waarop de mens op ooghoogte het landschap beleeft,
moet toepassing binnen de recreatie tot de mogelijk
heden behoren. In hoeverre kleinschalige geomorfolo
gische kaarten, bijvoorbeeld schaal 1:200. 000 en klei
ner, mee kunnen speien in beleidsbeslissingen op
allerlei niveaus is niet eenvoudig vast te stellen. De
toepassing van kaarten op deze schalen zal voorname-
lijk gericht zijn op het bepalen van grootten van ter-
reindelen en volumes en bij het vaststellen van moge
lijkheden en beperkingen voor bepaald gebruik (3).
De toepassing van geomorfologische kaarten binnen
onder andere de civiele techniek kan het best geillus-
treerd worden aan de hand van een aantal voorbeelden.
In Taiwan wordt onderzoek gedaan op basis van topo-
grafische en geologische kaarten en luchtfoto's, aan-
gevuld met veldwerk, om via de vervaardiging van
drainagekaarten te komen tot een potentiSle gevaren-
kaart. Hiermee wordt het tracö van een te verplaat-
sen snelweg bepaald (18).
Bij de planning en aanleg van de 798 mijl lange 'Trans
Alaska-Pipeline' was geotechnische beoordeling nodig
van de te volgen route. Door luchtfotostudie en veld
werk werden 55 terreinvormen gekarteerd, onder
andere voor het inventariseren van permafrost (6).
Een voorbeeld van gevarenkartering op basis van geo
morfologische kaarten komt uit de Alpenlanden Zwit-
serland en Oostenrijk. In deze landen dient elke ge-
meente te beschikken over een zgn. 'gevarenzoneplan'
voor het bewoonde gebied. Dit dient als basis voor
gemeentelijke bestemmingsplannen. Voor dit doel is
men onder andere gekomen tot de gevarenkartering
Grindelwald op schaal 1:10. 000. Dit project is voor
een deel gefinancierd door de zwitserse spoorwegen
vanwege de overlast die men ondervindt van vallend
gesteente längs de spoorbanen (5).
Vooral waar het de geomorfologische beoordeling be
treff van uitgestrekte gebieden wordt veelvuldig ge
bruik gemaakt van luchtfoto's en satellietbeelden.
Veel van deze toepassingen worden getllustreerd in
het boek 'Applied Geomorphology' van Verstappen
(17).
Actueel gebruik in Nederland
Ook hier een aantal voorbeelden ter illustratie.
De geomorfologische kaarten 1:25. 000 van het Krom-
me Rijngebied (1) zijn door de Rijks Geologische
Dienst gebruikt om een gedetailleerder beeld te krij-
gen van de zanddiepte in die regio, ter verbetering
van de bestaande kaarten. Deze geomorfologische
kaarten zijn opgenomen op schaal 1:10. 000 op basis
van duizenden boorgegevens als resultaat van een
langlopend studentenproj ect aan de Rijksuniversiteit
Utrecht. Een onverwachte toepassing van dezelfde
kaarten komt van de kant van de prehistorici: men
kon met deze kartering aantonen over welke rivieren
Willebrord in 716 in Utrecht is aangekomen. Ten be-
hoeve van archeologisch onderzoek dienen deze kaar
ten verder als landschappelijke ondergrond waarop
vondsten worden uitgezet. Een technische toepassing
vindt plaats bij het opstellen van een simulatiemodel
KT 1985. XI. 2
31
