rend met water bedekte gebieden is niet aanwezig.
Ook de peilingsgegevens zijn door een groot aantal
negatieve factoren minder nauwkeurig dan de infor-
matie die verkregen werd via waterlijnen. Zoals
figuur 3 tracht te verduidelijken zijn passingsproble-
men in de overgangsgebieden daarom niet te vermij-
den. Een andere oorzaak van dit feit is dat bij de toe-
passing van verschallende opnamemethoden er ook
vaak verschillen zijn in tijdstip van opname; in de
tussentijd kunnen aanzienlijke veranderingen van de
wadden hebben opgetreden. Bij de passing hebben uit
de waterlijnen afgeleide hoogtelijnen altijd een hogere
prioriteit.
In vergelijking met de totstandkoming van lijnen en
schrift in de traditionele kaarten van de wadden (lij-
nenkaarten) is de samenvoeging van lijnen, schrift
en fotobeeld zeker meer problematisch. Aangezien
het fotobeeld de terreinvormen eenduidig weergeeft,
moet de inpassing van de lijnen in ieder geval aan de
hand van de beeldmontage plaatsvinden. Pasproble
men doen zieh vooral voor bij het geulenstelsel. De
oorzaken daarvoor zijn onder meer de generalisatie
bij de digitalisering van de waterlijnen of restfouten
bij de automatische ontschranking.
Voor de eigenlijke vormgeving van isolijnen en
schrift zijn verschillende oplossingen denkbaar, die
ook van de schaal van de kaart afhangen. Vanwege de
grote verschillen in grijswaarde, met name tussen
het droge wad en het water, zijn in omvangrijke on-
derzoekingen talrijke vormgevingsVarianten voor
schrift en lijnen uitgeprobeerd (Hake e. a. 1982).
Voor de fotokaart 1:25. 000 blijken de volgende speci-
ficaties het meest bruikbaar (zie figuur 4):
Isolijnen: - 0,10 mm dikte
- zwart ('positief') op de wadden
- wit ('negatief') in het water
- volle lijnen (hulplijnen gestreept)
Schrift: - zwart op de wadden
- wit in het water
(Re-)produktie
Bij de produktie kunnen de volgende 4 onderdelen
worden onder scheiden:
1. Bewerking van de luchtfoto's;
2. Bewerking van de kartografische bestanddelen;
3. Samenvoeging van fotobeeld en kartografische
bestanddelen;
4. Reproduktie.
Figuur 5 toont het verloop van de produktie. Het re-
produktie-origineel ontstaat door toepassing van foto
mechanische processen.
1. Bewerking van de luchtfoto's.
De vereiste bewerkingen van het negatieve origineel
van de luchtopname bij laagwater tot een geschikte
foto-ondergrond voor de kaart worden hier aangeduid
met het begrip beeldverwerking. Het origineel wordt
bewerkt met het oog op de volgende aspecten:
- geometrie (ontschranking);
- leesbaarheid van de beeldinhoud (correctie van
grijswaarden);
- reprodueeerbaarheid (noodzakelijke voorbewerkin-
gen voor druk en lichtdruk).
De geometrische beeldverwerking vindt plaats mid-
dels de klassieke fotogrammetrische ontschranking op
basis van tenminste 4 in de foto herkenbare paspunten
(hoogwatervrij). Een differentiele ontschranking (or-
thofotoprojectie) is niet nodig vanwege de geringe
hoogteverschillen in het weergegeven gebied op de
gebruikte kaartschaal.
De bewerking van de beeldstructuur - opgebouwd uit
ver schillende grijswaarden- is van bijzondere bete-
kenis. Deze beeldstructuur is afhankelijk van meer-
dere factoren, zoals bijvoorbeeld de lichtinval, re-
flectie-eigenschappen van objecten en atmosferisch
strooilicht. De originele luchtfoto's hebben met name
door strooilichteffecten bij grotere vlieghoogten (bij
de waterlijnenmethode is de vlieghoogte 3000 m)
slechts een laag contrast. De densiteit D (transmis-
siedensiteit bij films, reflectiedensiteit bij opzicht-
originelen) is de logaritme van de opaciteit 0, dat wil
zeggen:
D log 0
waarbij 0
(1)
opvallend licht
doorgelaten licht $t (ti ansparant)
ofwel 0 "Pvallend licht
gereflecteerd licht
(opzicht)
Gemiddelde reflectiewaarden van luchtopname-objec-
ten bij loodrecht invallend licht (Schwidefsky en
Ackermann, 1976) komen in densiteitswaarden over-
een met Dmax - Dmin 1,5. De werkelijke densiteits-
omvang van de originele negatieven bedroeg daarente-
gen slechts 0,7 tot 1,0, zodat een algehele contrast-
verhoging tot een betere leesbaarheid van het foto
beeld kan leiden. Een hoger beeldcontrast kan al ver
kregen worden met steiler opnamemateriaal (gradatie
van luchtfotofilmemulsie tot y=2,4, tegen ongeveer
Y 0,8 normaal), absorptiefilters (geel of oranje) of
infrarood-film. Een verdere contrastverhoging wordt
bij de vervaardiging van de fotokaart bereikt met
films of fotopapier met een steile gradatie of met ma-
teriaal met een variabele gradatie (contraststuring
door kleurenfiltering).
Hiervoor is reeds gewezen op de keuzemogelijkheden
met betrekking tot de snijlijnen bij de montage van het
luchtfotomozaiek. Bij de technische realisering is af-
geweken van de gebruikelijke werkwijze (lijmen van
het dünne fotopapier op een maatvaste ondergrond).
Aangezien het niet maatvaste fotopapier bij de verwer-
king kan leiden tot onnauwkeurigheden in de topogra-
fie, waardoor het inpassen van het lijnenbeeld in de
foto zeer veel tijd kan gaan kosten, werd bij de mon
tage uitgegaan van positieve echte halftoon-films.
Daarvan werd daarna een tussennegatief gemaakt.
Vervolgens vond een kontaktopname plaats op fotopa
pier met een kunststoflaag om enerzijds tot de gewen-
ste contrastverhoging te komen en anderzijds de nood
zakelijke retouche (mozai'eknaden) te verrichten.
Het laatste gedeelte van de bewerking van de lucht
foto's is het oprasteren van het geretoucheerde (echte
halftoon) fotomozai'ek. Daarbij kan de juiste weergave
van de grijswaarden densitometrisch worden gecontro-
leerd. In plaats van de densiteit D op een punt van de
echte halftoon wordt bij rasteropnamen de integrale
densiteit van een klein, maar significant gebiedje be-
paald. Daaruit kan men als volgt de grijswaarde (of
toonwaarde) TW afleiden in procenten:
KT 1985. XI. 2
43
