«^ssK
jtejar-sr! ab»
«Sü l
<- V
fgfe
•Lissas»
-l/k - x;v"
M**-» w~: v.
LANDS QU WKAARTJES. -
h, >R^w»«\
|»,äM
S öf 9
\fß$ >m<ihp'w ntnd
L—Fl /.amßwttt <p t
S
t.1 S^wf (f/witim
\i *ns*^|-
j* **P«Ä(»0»j*K«
Iii
W^»V X8 I»«
i j>
Figuur 1. Landbouw en veeteelt, voorgesteld op kaartjes uit A. W. Stellwagen's schoolatlas: Nederland en zijne
Oostindische Bezittingen uitgegeven door J. B. Wolters in 1879.
heele Aarde door J. van Wijk Roelandszoon en
J. Jaeger, uitgegeven bij J. Oomkens in Groningen,
die kaarten op het formaat 45x55 cm bevatte. De
Bos-atlas behield zijn grote formaat tot 1958.
Concurrerende, nieuwe schoolatlassen van Kan, Veth,
Witkamp, deden het bescheidener. Ook A. A. Beek -
mans Schoolatlas van Nederland na 1889, had een
kleiner (maar niet veel kleiner) formaat dan de Bos-
atlas. Hoe Bot' Schoolatlas zieh een eeuw lang heeft
kunnen handhaven vertelt prof. Ormeling sr. in zijn
opstel in het Kartografisch Tijdschrift van 1977. Tot
de komst van Ormeling als redakteur in 1957 was het
aantal thematische kaarten in de Bos-atlas beperkt
gebleven tot klimatologische en geologische kaarten,
een bevolkingsdichtheidskaartje van Europa en enkele
verkeer skaartj e s.
Weinig aandacht, toen en nu, kreeg een andere bij
J. B. Wolters uitgegeven atlas: Nederland en zijne
Oostindische Bezittingen voor het Onderwijs bewerkt
door A. W. Stellwagen, leeraar aan een Hoogere Bur-
gerschool te 's-Gravenhage, in 28 kaarten, 1879.
Wat P. R. Bos niet gaf: economisch-statistische kaar
ten, gaf Stellwagen wel. Maar, zoals hiervoor ge-
zegd, P. R. Bos sloeg die weg niet in. Stellwagen's
thematische kartografie is trouwens z€dr nal'ef (zie
figuur 2). Ook Jacob Kuyper produeeerde naast zijn
atlas voor de H. B. S. thematische kaarten in zijn
Natuur- en Staathuishoudkundige Atlas van Nederland
uit 1863. Het was helaas een eendagsvlieg. Evenmin
waren de atlassen van het duo C. M. Kan en N. W. Pos
thumus uit 1874 en 1880 een commercieel succes:
Schoolatlas der Natuurkundige Aardrijkskunde. Ze
waren, evenals indertijd in Duitsland met Berghaus'
Physikalischer Schulatlas het geval was, meer voor
de leraren dan voor de leerlingen bestemd. Naast
deze zwaar met thematische kaarten beladen atlassen
van respektievelijk Kan, Kuyper en Posthumus, waren
er in 1877 nog vier oudere concurrenten voor de Bos-
atlas op de markt: J. Kuypers' Nieuwe Atlas der We-
reld en id. de Orohydrografische en Staatkundige At
las der geheele Aarde; F. Bruins' Het beeld der
„YSDifs i
4
"ZK"
t» Y n '-ft
/V;vr:*I «-Vi; «i V V. I. 1
t><; V^1"' «4 r
i X k) •-£*«*
Tutogfif"!
***-/ vj
Y r
gmpl;'"n
Figuur 2. Een van de eerste kaartjes, uitgegeven door
de gewestelijke vereniging Noord Holland
van het Nederlands Onderwijzers Genootschap.
Aarde, 1877; H. Frijlink's Nieuwe Handatlas der Aar
de en W. J. A. Huberts' Nieuwe geografische Atlas der
geheele Aarde, 1870.
De Meulenhoff Atlas (licentie-uitgave van de Öster
reichische Mittelschulatlas) bracht in 1958 groot tu-
KT 1985. XI. 3
31
