Wanneer ook naar de mens gekeken wordt, voor wie
de plannen gemaakt worden, ligt de zaak geheel an
ders. Ook hier vindt de planoloog feiten, maar die
zijn veranderlijk. In het kader van planning van het
grondgebruik vormt het wonen een belangrijk deelge-
bied. In Dortmund heeft men er een kaartserie met
de volgende onderwerpen aan gewijd:
- 'Bevolkingsdichtheid': absolute informatie Over de
distributie van de bevolking;
- 'Verander ing van het inwonertal': uit de ontwikke-
ling kan men de leegloop van de Dortmunder binnen-
stad aflezen;
- 'Sociale karakterisering van de woonwijken' (op
basis van beroepen), met een oppervlaktesignatuur
voor de woongebieden in de verschillende statisti
sche buurten.
Tot deze serie hören verder kaarten over de bevol-
kingsmobiliteit. Ze geven aan de ene kant de verande-
ring van woning binnen Dortmund weer en daarnaast
de verhuizing van de buurten in de binnenstad naar de
buitenwijken, en andersom.
Ook deze thematische serie stelt ons in Staat de ver
schillende gegevens direct te vergelijken en bovendien
alle gewenste feiten te combineren, om zo tot klasse-
indelingen of typen te komen op het gebied van wonen
en bevolking.
Een volgende kaartserie heeft betrekking op de vol
gende thema's:
- 'Lawaai' (dag en nacht): lineaire weergave binnen
de straatcontouren, om met name het op de Straten
veroorzaakte lawaai weer te geven. Classificatie in
decibels, weergegeven met een omgekeerd grijs-
waardenscala, waarbij de extreme waarden in con-
trasterende kleuren worden uitgedrukt. Bij de over-
gangswaarden komen de kleuren, groen en rood,
dicht bij elkaar. Zo kunnen op het eerste gezicht
'rüstige' en 'lawaaierige' straatgedeelten van elkaar
worden onderscheiden.
- 'Stof': maand- dan wel jaargemiddelden van het
neergeslagen stof in gram per m2. De cirkeldiagram-
series waarmee de waarden worden getoond geven de
standplaatsen van de meetstations volgens het coördi-
natensysteem aan. De kleuren geven de verschillende
hoeveelheden weer. Ze volgen het stoplichtprincipe
Groen-Geel-Rood, om de gevaarlijke hoeveelheden
optisch van de gevaarloze te scheiden. Geel geeft de
overgangswaarden aan. Blauw en zwart zijn aan deze
kleurenschaal toegevoegd voor verlenging naar boven
en beneden.
- 'SO2': ednkleurige isolijnenweergave.
Uit deze driedelige kaartserie kon een complexe the
matische kaart met de titel 'Analyse der Immisionen'
worden ontwikkeld. Ze bevat niet alleen de uit SO2
en Stof geaggregeerde nieuwe isolijnen, maar ook een
weergave van de drie hoogste lawaainiveaus, het van-
wege de 'Smog' verboden gebied, de gebieden met een
bevolkingsdichtheid van meer dan 150 inw. /ha, de
industriegebieden en de afstanden daarvan.
Dit voorbeeld toont hoe pas uit de beschikbare thema
tische zinvol op elkaar afgestemde kaarten en kaart-
series mogelijkheden ontstaan, het medium 'kaart'
z<5 te gebruiken, dat door vergelijking, combinatie en
aggregatie van met elkaar correlerende gegevens
kennis van en inzicht in samenhangen en ruimtelijke
verbreiding ontstaan. Wanneer dit het geval is, ver-
vullen thematische kaarten hun taak als basis voor de
planning. Deze series analytische kaarten vormen een
op zieh gesloten thematische basiskaartserie van de
stadskartografie.
Op bön aanzienlijke tekortkoming moet hier echter nog
gewezen worden: thematische kaarten met een dyna
mische inhoud zijn in verband met de daarvoor beno-
digde tijd en kosten slechts moeilijk te aktualiseren,
zodat ze snel verouderen.
Grafisch ongecompliceerde weergavemethoden en de
toepassing van automatiseringsapparatuur, zowel bij
de bewerking van het materiaal als bij de kaartpro-
duktie kunnen dit knelpunt uit de weg helpen.
Naast bovengenoemde elementaire doelstellingen is
het de taak van de plaatselijke stadskartografie spe
ciale opdrachten, zoals die zieh in de dagelijkse prak-
tijk voordoen, snel en goedkoop uit te voeren. Hiertoe
behoren kaarten die voor de organisatie en het bestuur
maar ook voor de verzorging van de stad in de breed-
ste zin van het woord nodig zijn.
Dit alles vereist, naast goede vakkrachten, een straf
fe organisatie van de gemeentelijke kartografie en de
inzet van moderne kartografische en reproduktie-
technieken.
Noot
Prof. dr. Heinz Pape was vroeger direkteur van de
Kartografische Dienst van de stad Bochum. Momen-
teel is hij hoogleraar in de Kartografie, verbonden
aan de Ruhr Universiteit in Bochum en voorzitter van
de Duitse Vereniging voor Kartografie.
Dit artikel werd uit het Duits vertaald door F. J. Or-
meling. Het is een verkorte weergave van de lezing
die prof. Pape hield op de Kartografendagen van no-
vember 1984 in Rotterdam.
De bij dit artikel behorende losse kaartbijlage is een
fragment van de kaart 'Dortmund. Flächenpotentiale.
Analyse der Immisionsbelastungen (Staub, SO2,
Lärm). Deze kaart op schaal 1:20. 000 is in 1972 uit-
gegeven door de stad Dortmund (Gesamtarbeitskreis
für Stadtentwicklung). Druk en kartografie werden
verzorgd door de Kadastrale en Landmeetkundige
Dienst. Het origineel werd gedrukt in 10 kleuren.
De kaartbijlage is slechts gedrukt in 4 kleuren; de
4 deelfilms zijn verkregen middels 'scannen' van het
gekleurde origineel.
42
KT 1985. XI. 3
