ARBE ITSM ARKT-AT LAS BUNDES
REPUBLIK DEUTSCHLAND. Ar
beitslosigkeit, Ausbildung und
Wirtschaft im regionalen Ver
gleich. Bonn-Bad Godesberg: 1984.
J. Bollmann, Kirschbaum Verlag.
154 pp. 64 kaarten, duits.
ISBN 3 7812 1149 5. Prijs DM 30,-.
Ondanks de enorme ontwikkelingen
die zieh de afgelopen jaren in de
geautomatiseerde kartografie heb-
ben voorgedaan, heeft het grote pu-
bliek tot dusver nog maar betrek-
kelijk zelden merkbaar van de
voordelen van die ontwikkelingen
kunnen profiteren. De uitgave van
de 'Arbeitsmarkt-Atlas' van de
Bondsrepubliek Duitsland is een
perfecte illustratie van die voorde
len. Het behoeft geen betoog, dat
voor een atlas met de arbeidsmarkt
als thema, aktualiteit een dwingen-
de eis vormt. Voor de vervaardi-
ging van de 64 gekleurde kaarten
zou met aanwending van traditione-
le methoden van kaartproduktie
waarschijnlijk niet aan deze eis
kunnen zijn voldaan. Door het ge-
bruik van de Computer kon de atlas
echter snel en relatief goedkoop tot
stand komen. Hij is versehenen in
Oktober 1984 en sommige kaarten
zijn bijvoorbeeld nog gebaseerd op
gegevens van mei 1984.
De atlas werd vervaardigd bij de
Vrije Universiteit van Berlijn door
de leden van de projektgroep 'Ar-
beitsmarktatlas' en geeft een zeer
volledig beeld van de ruimtelijke
struktuur van de arbeidsmarkt in
de Bondsrepubliek. Het probleem
van de werkloosheid in al haar fa-
cetten Staat daarbij centraal. Er
wordt niet alleen een overzicht ge-
geven van de feitelijke situatie,
maar er wordt ook in ruime mate
aandacht besteed aan mogelijke
achterliggende oorzaken, alsmede
aan de maatregelen ter bestrijding
van de werkloosheid en aan de dyna-
miek van het verschijnsel. De ar-
beidsmarktaspekten zijn in kaart
gebracht uitgaande van gegevens
op basis van de indeling van de
Bondsrepubliek in 141 'Arbeits
amtbezirke' (vergelijk de rayons
van de Gewestelijke Arbeidsbu
reaus in Nederland). De kaarten
gaan vergezeld van körte en goede
toelichtingen, die niet alleen een
verklaring en interpretatie van de
kaartbeelden bieden, maar soms
ook de betrekkelijkheid van de sta-
tistieken en de gehanteerde weer-
gavemethoden benadrukken.
De kaarten werden vervaardigd
met behulp van het in Berlijn ont-
wikkelde softwarepakket THEMAK.
Het is overduidelijk dat er kundige
kartografen bij de ontwikkeling van
dat pakket en bij de totstandkoming
van de atlas betrokken zijn ge-
weest. Een breed scala van kaart-
typen en ontwerpmogelijkheden is
aangewend om de ver schillende as-
pekten van de arbeidsmarkt zo
goed mogelijk in beeld te brengen.
Vaak zijn meerdere thema's in
een kaart gecombineerd om be-
staande en niet bestaande samen
hangen aan te geven.
Niet alle ontwerpen zijn echter
even goed geslaagd. Dit is bij
voorbeeld het geval wanneer twee
soorten geordende gegevens in een
kaart werden gekombineerd door
patronen van rode of blauwe pun-
ten aan te brengen over de kleur-
tinten van een choropleeth of iso-
pleeth. Hierdoor ontstaan voor het
oog soms 'nieuwe' kleuren die in
de legenda niet voorkomen en tot
verwarring kunnen leiden. De on-
derliggende tint is vaak niet eens
meer herkenbaar en dat kan toch
niet de bedoeling zijn. De in ande
re kaarten toegepaste zwarte punt-
patronen voldoen in dit opzicht be-
ter.
Zelfs in verhouding tot de kleine
kaartschaal (ongeveer 1:4. 200. 000)
zijn de administratieve grenzen
wel wat erg grof gedigitaliseerd.
Ook de isolijnen die in sommige
kaarten gebruikt worden zijn hoe-
60
kig. Door een beperkt aantal meet-
punten en door automatische inter-
polatie is dit wel te verklaren,
maar het kaartbeeld wordt er nade
lig door befnvloed. Daarnaast is
de leesbaarheid van het in kaart en
legenda gehanteerde Computer -
schrift' zeker niet optimaal.
De atlas is gedrukt in vier kleuren.
De volledige kleurendeeltekeningen
voor zwart, geel, blauw en rood
werden eerst door een elektrosta
tische rasterplotter afgedrukt op
papier, waarna opname en ver-
kleining plaatsvond op een repro-
duktiecamera. Deze werkwijze
heeft geleid tot hier en daar wat
pasverschillen en af en toe wat
'vuile' kleuren. Over het algemeen
zijn de kaartbeelden echter -ook
voor zeer kritische kartografen -
zonder meer acceptabel.
De 'inleiding tot de interpretatie
van de kaarten' waarmee de atlas
wordt besloten brengt ons weer te-
rug naar misschien wel het meest
positieve aspekt van de Arbeits
marktatlas: de confrontatie van
een groot publiek met het uiterma-
te nuttige hulpmiddel dat de karto
grafie kan zijn bij het analyseren,
verklaren en verduidelijken van
verschijnselen met een ruimtelijke
dimensie.
C. P. J. M. van Elzakker
BOKHOVE, Joop. Werken met
kaarten, begrijpend kaartlezen en
kaartkennis. Onderwij skundige
Brochuren Reeks. Tilburg: Zwij-
sen, 1983. 144 pp. ISBN 90 276
0539 4. Prijs f 21,45.
Het is verheugend dat nu en dan ten
behoeve van het onderwij s leerboe-
ken verschijnen die het werken met
en het lezen van kaarten als onder-
werp hebben. 'Werken met kaarten'
is zo'n boek, dat bestemd is voor
leerkrachten in het ba sisonderwijs
en voor Studenten aan opleidings-
KT 1985. XI. 3
