Overzichtskaart van Nederland op de schaal
1:250.000, uitgave 1975.
Topografisehe ondergrond.
Ten tijde van de voorbereidingen voor de nieuwe bo-
demkaart beschikte de Topografisehe Dienst nog niet
over de herziene uitgave van de basiskaart 1:250.000.
Omdat de bodemkaart in Oktober 1985 zou moeten ver
schonen en er dus niet op een nieuwe basis gewacht
kon worden, werd gekozen voor de verouderde uitga
ve van de Overzichtskaart van Nederland in Universe-
le Transversale Mercatorprojektie. Laatstgenoemde
kaart dateert van 1975, waardoor de topografie eni-
germate verouderd is (Deltawerken, Schelde-Rijn-
verbinding, bebouwde kommen).
Van deze basiskaart is alleen gebruik gemaakt van
het lijnenbeeld en het schritt in de kleuren zwart en
blauw. De vlakkleuren, de groenplaat (vegetatie) en
de bruinplaat (met onder andere hoogtelijnen, dijk-
signatuur en duinen) werden niet gebruikt. De nega-
tieven met het lijnenbeeld werden vereenvoudigd door
middel van weglatingen van kleinere bebouwde kom
men, wegen (alleen autosnelwegen, hoofdwegen en
landschappelijk bepalende overige verharde wegen
werden gehandhaafd)wegnummering, dieptelijnen,
sloten, kleinere meren en Symbolen als vliegvelden,
vuurtorens enz. De negatieven met het schritt wer
den uitgedund door weglating van namen van kleinere
plaatsen, kanalen en meren.
Vervolgens vond er een bijwerking plaats waar dit als
noodzakelijk werd gevoeld. Enkele nieuwe autosnel
wegen werden bijgetekend evenals een enkele nieuwe
spoorlijn. Evenzo werden de dämmen in de zeegaten
en de werken voor de Schelde-Rijnverbinding bijge-
werkt. Dit alles werd tot een minimum beperkt.
Voor deze bijwerking heeft de Topografisehe Dienst
de wijzigings- en digitaliseermodellen voor haar
nieuwe basiskaart 1:250. 000 ter beschikking gesteld.
De omgrenzing van de bij gemiddeld laag water
droogvallende gronden in de Waddenzee en in de
Zeeuwse wateren is bij gewerkt aan de hand van de
Kaart van de Nederlandse kustwateren, 1:100.000
(Rijkswaterstaat, 1984).
De montage van de negatieven van de oorspronkelijke
zes bladen tot een noordblad en een zuidblad gebeur-
de door de Topografisehe Dienst. Deze twee bladen
werden door Stiboka verwerkt tot vier bladen.
Thematische informatie.
De kaarteenheden van de Bodemkaart van Nederland
1:50.000 vormen de basis van de legenda. Er is uit-
gegaan van de veronderstelling dat een samenvoeging
van deze eenheden tot omstreeks 100 nieuwe eenhe-
den voldoende zou zijn. Daartoe zijn de eenheden van
de 1:50.000 bodemkaart die in het veld tezamen voor-
komen en die tevens bepaalde bodempatronen marke-
ren, tot kaarteenheden samengevat (bijvoorbeeld
kreekruggen, dekzandruggen of rivierkommen).
Voorts is, indien mogelijk, rekening gehouden met
overeenkomsten in gebruiksgeschiktheid en met de
frequentie van voorkomen.
Aldus is een proeflegenda ontstaan, waarmee enkele
proefstroken op de schaal 1:250.000 zijn gemaakt van
bodemgeografisch verschillende gebieden. Deze zijn
op hun kaartbeeld en informatieve waarde beoordeeld.
Daarna is de legenda bijgesteld. Het eindresultaat,
de definitieve indeling, is in de paragraaf Kaartinhoud
kort besproken.
De bodemgesteldheid is samengevat in 120 eenheden,
enkele toevoegingen en een aantal bijzondere onder-
scheidingen. De noodzakelijke generalisatie van het
kaartbeeld is verkregen door de bestaande en de in
ontwerp aanwezige bodemkaarten 1:50.000 en de ove
rige beschikbare informatie te verkleinen naar
1:150.000, daarop de noodzakelijke generalisatie van
lijnen en vlakken met de hand uit te voeren en het re-
sultaat in te kleuren. Zonodig is dit concept gecorri-
geerd op lijnenbeeld en detaillering. Vervolgens is
het overgebracht op een calque van de vereenvoudigde
bijgewerkte en tot 1:150.000 vergrote topografisehe
ondergrond. Dit geheel is vervolgens fotografisch
teruggebracht tot de schaal 1:250.000, waarna het
definitieve concept gereed lag.
De kaart bevat hoofdzakelijk vlakgegevens die door
kleuren en vlakcodes worden weergegeven. Voor de
kleurkeuze van de vlakken is uitgegaan van het
9-traps kleurenschema dat ook voor de Geomorfolo-
gische kaart van Nederland 1:50.000 wordt gebruikt.
De kleurkeuze is gebaseerd op de traditionele kleur-
stelling van Nederlandse bodemkaarten die teruggaat
tot Starings 'bodemkaart' uit 1860. Veengronden heb-
ben paarse kleuren, zeekleigronden blauwgroene en
rivierkleigronden geelgroene kleuren. Voor de zand-
gronden en de leemgronden zijn in hoofdzaak bruin-
gele en gele, respektievelijk roodbruine kleuren ge
bruikt. De samengestelde eenheden hebben ofwel
banden in de kleuren van de samenstellende delen,
ofwel een eigen kleur die zoveel mogelijk aansluit bij
de dominante grondsoort. Enkele belangrijke toevoe
gingen, zoals keileem, veen en grof zand in de onder
grond van bepaalde eenheden, hebben een eigen Signa -
tuur voor een betere herkenbaarheid. De bijzondere
onderscheidingen zijn, afhankelijk van hun aard,
weergegeven als punt-, lijn- of vlaksymbool.
Vervaardiging
Het vereenvoudigen en bijwerken van de topografisehe
ondergrond en het samenstellen van het definitieve
concept (door de kaartredakteuren in samenwerking
met de bodemkundig kartograaf B. van den Ooster-
kamp) is hiervoor reeds beschreven. Daarna kon met
de kartografische en lithografische verwerking worden
begonnen. Deze vond plaats in twee gedeelten: een
noordblad (blad 1 en 2 samen) en een zuidblad (blad 3
en 4).
Het lijnenbeeld van de bodemgrenzen werd gegraveerd.
Hierbij werd veel aandacht geschonken aan een goede
aansluiting van de bodemlijnen op de topografisehe
ondergrond. Om tijdens de verwerking verder zo
flexibel mogelijk te kunnen handelen, is zoveel moge
lijk op aparte films gewerkt: kader, bodemcodes en
over ige tekst (randschrift)stuwlijnen, terpen, ras-
ters voor de toevoegingen enz. De teksten zijn met
fotozetapparatuur direkt op de gewenste grootte gezet
en vervolgens overgebracht op strippingfilm voor
montage. Het gebruikte lettertype is Univers.
Vervolgens is de kaart gedigitaliseerd met een inter-
actief grafisch systeem. Het lijnenbeeld van de kaart -
vlakken en de bodemcodes zijn per provincie in een
digitaal bestand opgenomen (opgebouwd in lagen). Na
koppeling van de gekozen kleurcodes van het kleuren-
28
KT 1985. XI. 4
