een houder. Deze houder is in hori
zontaal en verticaal opzicht instel-
baar waardoor de positie van de
naald of beitel ten opzichte van het
graveeroppervlak zo optimaal mo-
gelijk kan worden ingesteld. Opti
maal wil zeggen dat het deel van
de naald of beitel waarmee gegra-
veerd wordt volledig in aanraking
komt met de graveerlaag. Hier-
door ontstaat een scherpe lijn zon-
der rafelige randen.
De houder Staat vrij van het te gra-
veren materiaal op twee in hoogte
verstelbare poten. De derde poot
wordt gevormd door de naald of
beitelhouder. Door het instellen
van de hoogte van deze drie poten
kan de houder en daarmee de bei
tel of naald in het gewenste kontakt
met het graveermateriaal worden
gebracht. Ook het 'inslijpen' van
de naald of beitel ten opzichte van
het te gebruiken instrument is
uitermate belangrijk. Dit instellen
is geen gemakkelijke opgave en
kan soms geruime tijd in beslag
nemen.
Van even groot belang, maar dan
tijdens het werken met het instru
ment, is de druk van de hand.
Deze druk wordt uitgeoefend op de
drie poten van het instrument.
Daar echter een van de poten ge
vormd wordt door de naald of de
beitel moet het duidelijk zijn dat
een te hoge druk van de hand op
het instrument leidt tot beschadi-
ging van de polyester ondergrond
en zo tot een kwalitatief siecht
eindresultaat van het lijnenbeeld.
Een te läge druk leidt tot een niet
geheel uitgegraveerde lijn waarin
resten van de graveeremulsie
achterblijven. Deze resten veroor-
zaken eveneens een kwalitatief
siecht eindresultaat.
Voorbeelden van de hier beschre-
ven instrumenten zijn de K E
graveerinstrumenten en 'Sapphire
needle' houders van dezelfde fir-
ma. De naalden en beitels zijn in
tientallen maten verkrijgbaar. Bij
de stalen beitels is het mogelijk
deze zelf in de gewenste maat te
slijpen.
De druk van de hand op het instru
ment is dus van groot belang voor
de kwaliteit van het lijnwerk. Bij
de 'tweede generatie' graveerin
strumenten is dit bezwaar wegge-
nomen. Meestal bestaan deze in
strumenten uit een (aluminium)
ring die van binnen open is om zo
zieht op het werk te kunnen bieden.
De ring steunt op vier in hoogte
verstelbare poten. De naald of
beitelhouder is zwenkbaar aan
deze ring bevestigd; zij kan even-
tueel worden vastgezet voor het
graveren van rechte lijnen. Om de
druk van de graveernaald of beitel
onafhankelijk te maken van de druk
van de hand wordt de houder door
middel van een veer op het mate
riaal gedrukt. Door de druk op de
veer te variören wordt de druk
van de naald of beitel geregeld.
Aan de ring kan, net als dit bij
eerdergenoemde instrumenten het
geval is, eventueel een werkloupe
worden bevestigd. Algemene voor-
delen van alle genoemde instru
menten zijn onder andere een kon
stante lijndikte en een niet onbe-
langrijke tijdsbesparing voor er-
varen graveurs. Een ieder die
reeds met deze instrumenten
werkt zal dit kunnen beamen. Toch
zijn er ook nadelen te noemen:
- Afhankelijk van de positie van
de naald of beitel ten opzichte van
de as van de zwenkhouder leent
het ene instrument zieh beter voor
een bepaald type graveerwerk dan
het andere. Bijvoorbeeld bij de
saffiernaaldhouders bevindt de
naald zieh vrijwel onder het draai-
punt van de zwenkhouder en dit
maakt het instrument bij uitstek
geschikt voor het graveren van
bijvoorbeeld hoogtelijnen. De
K E-houder heeft een zwenkhou
der waarbij de beitel vrij excen-
trisch ligt ten opzichte van de as.
Hierdoor reageert de beitel 'trä
ger' op de beweging van het instru
ment en leent het zieh beter voor
rechte lijnen en ongeoefende gra
veurs.
- De reeds eerder genoemde druk
van de hand die afhankelijk is van
de handvastheid van de graveur.
- Het zieht op de beitel en het te
graveren werk kan niet altijd als
optimaal beschouwd worden.
- De bijgeleverde loupes zijn voor
het doorsneewerk te sterk en ver-
tekenen het beeld onnodig.
- Het inslijpen van de beitels of
naalden vraagt veel tijd en erva-
ring.
- Dit zelfde geldt voor het afstel-
len van het instrument.
Welnu, om de aanhef van dit arti-
kel, een variant op een bekend
graveerthemawaar te maken: Het
is toch nog mogelijk gebleken het
bestaande concept te verbeteren.
Gebaseerd op de 'ring' graveer
instrumenten is door dr. ing.
Schweissthal, een door de praktijk
gevormd kartograafeen nieuw
graveerinstrument in de handel ge
bracht waarin eerder genoemde be-
zwaren grotendeels zijn weggeno-
men (zie foto).
Voordelen van dit instrument zijn:
- Een zeer groot gezichtsveld
doordat de ring zo smal mogelijk
is gehouden.
- De positie van de beitel is ten
opzichte van de as van de zwenk
houder variabel, zodat het graveer
instrument aan de aard van het te
graveren werk kan worden aange-
past.
- De veerdruk van de as is opti
maal instelbaar.
- Het slijpen van de naalden is
vereenvoudigd.
- Het instrument is standaard uit-
gevoerd met een tweemaal vergro-
tende loupe. Voor zeer fijn werk
kan deze worden vervangen door
een sterkere loupe.
- Voor het graveren van rechte
lijnen zijn speciale hulpstukken
aanwezig. Deze zijn met name
voor het graveren van kadaster-
en andere grootschalige kaarten
van groot gemak.
- Op het instrument is een stof-
verwijderaar aangebracht zodat
tijdens het werk graveerstof ver-
wijderd kan worden zonder het in
strument van de graveerfilm te
halen.
- Op het instrument kan een spe
ciale cirkel-graveerset worden
aangebracht, waarmee uiterst
nauwkeurig cirkels kunnen worden
aangebracht.
Het instrument kan zowel met
widia steel als saffiernaalden wor
den gebruikt. Voor zover bekend
is er (nog) geen nederlandse Im
porteur.
Nadere inlichtingen omtrent prijs
e. d. kunnen worden vernomen van
dr. ing. Schweissthal, Birgit Blank -
Strasse 2, D4350 Recklinghausen,
BRD.
J. P. R. van den Worm
48
KT 1985. XI. 4
