sehe 'scene' worden gegeven met
literatuurverwijzingen. Die deel-
onderwerpen zijn in de index terug
te vinden; wil men het grotere ver
band dan moet men in de tekst
naar voren; daarnaast zijn er veel
verwijzingen naar verwante be-
grippen.
Bij de iaatste besprekingen van
deel I werd vermeld dat het boekje
zieh uitstekend leent ter begelei-
ding van de kartografiestudie. Met
dezelfde opmerking wil ik ook dit
tweede deel aanbevelen.
F. J. Ormeling
DENT, B. D. Principles of
thematic map design. Reading,
Massachusetts: Addison-Wesley
Publishing Company, 1985. 398 pp.
ISBN 0 201 11334 1. Prijs f 113,75.
Het is onvermijdelijk dat bij de ont-
wikkelingen in de kartografie de
Computer de körnende jaren cen-
traal zal staan. Voor een goede
integratie van de Computer in het
proces van de kaartvervaardiging
zijn kartografen broodnodig. Zij
moeten er onder meer voor zor-
gen, dat bij die integratie de kar-
tografische kennis, die in de afge-
lopen tijd is opgebouwd, niet ver
loren gaat. Daarnaast moeten zij
er voor waken dat het onderzoek op
het gebied van kaartontwerp en
-gebruik, dat zeit immers nog in
de kinderschoenen Staat, voort zal
blijven gaan. Daarom alleen al is
het goed dat er ook nieuwe boeken
als 'Principles of thematic map
design' blijven verschijnen.
Het boek van Dent is bedoeld als
introduktie bij het onderwijs in de
thematische kartografie, maar is
ook interessant voor meer ervaren
kartografen. De laatsten zullen hun
hart met narae kunnen ophalen bij
het viertal 'Design Interludes':
lezenswaardige intermezzo's over
vormgevingsproblemen die tussen
de eigenlijke hoofdstukken door aan
de orde komen. Ze handelen over
de lay-out van kaarten, visuele
hierarchieön, het gebruik van typo-
grafie en van kleur. Stof tot naden-
ken bieden ook de speciaal aange-
geven diskussiepunten, die ver-
spreid over het hele boek voorko-
men.
De eerste zes hoofdstukken zijn ge-
wijd aan een aantal grondbeginse-
len die een rol speien in de thema
tische kartografie: projekties,
basiskaarten, produktie en repro-
duktie, symbolisatie en analyse en
bewerking van de in kaart te bren-
gen gegevens.
Een nauwgezette analyse van de
geografische gegevens is een zeer
belangrijke stap in het ontwerp-
proces, die in veel kartografische
leerboeken onvoldoende aandacht
krijgt. Dit levert een pluspunt op
voor het boek van Dent. Vreemd
is het echter dat de rol van de
Computer maar weinig aandacht
krijgt. In het voorwoord wordt dit
verklaard door te stellen dat de
Computer niets te maken heeft met
de principes van kaartontwerp. Je
vraagt je echter dan wel af waar-
om er een heel hoofdstuk is gewijd
aan meer traditionele methoden
van kaartproduktie en reproduktie.
In dit kader valt ook op dat er wel
erg veel aandacht wordt besteed
aan kaartprojekties: Hoofdstuk 2
gaat over kaartprojekties in het
algemeen en in Hoofdstuk 3 wordt
nog eens ingegaan op het gebruik
ervan. Het längste hoofdstuk van
het hele boek, Hoofdstuk 6 over
statistiek en maten, is jammer ge-
noeg meer van nutte voor geogra-
fen dan voor kartografen. AI met
al is het eerste gedeelte van het
boek toch wat teleurstellend en
naar mijn opvatting minder ge-
slaagd dan het tweede.
In het tweede gedeelte wordt in
vijf hoofdstukken aandacht besteed
aan diverse kaarttypen: choropleet,
stippenkaart, figuratieve kaart
(proportionele Symbolen)isopleet
en isolijnenkaart en anamorfosen.
Terwijl ook aan dit Iaatste kaart-
type een heel hoofdstuk wordt ge
wijd is het opvallend dat bijvoor-
beeld chorochromatische kaarten,
kartogrammen en bewegingskaar-
ten ontbreken.
Het boek van Dent is prettig lees-
baar en goed geillustreerd met
vele, weliswaar op de Verenigde
Staten gerichte, voorbeelden. Het
kan op vele punten het denken van
thematisch kartografen stimuleren,
maar kan niet gezien worden als
een reeeptenboek voor het ontwer-
pen van kaarten en Symbolen.
Daarvoor zou het nodig zijn ge-
weest om verbanden te leggen tus
sen de behandelde onderwerpen,
bijvoorbeeld tussen de analyse van
de in kaart te brengen gegevens en
de ook in het eerste gedeelte ge-
noemde 'dimensies' van Symbolen
(vergelijk Bertin's visuele varia-
belen). Het boek is ook amper
bruikbaar bij het maken van een
keuze tussen verschillende kaart
typen in een bepaalde situatie. Als
naslagwerk zal het vooral gebruikt
kunnen worden om snel iets te we-
ten te komen over een bepaald
kaarttype en de konstruktie daar-
van.
C. P. J. M. van Elzakker
BOARDMAN, D. Graphicacy and
Geography Teaching. London:
Croom Helm, 1983. 184 pp.
36 zwart-wit illustraties, biblio-
grafie en index.
ISBN 0 7099 6644 7. Prijs 9,95.
Graphicacy is de vaardigheid om
ruimtelijke informatie te communi-
ceren en te interpreteren. Het is
een vaardigheid die op dön lijn ge-
steld wordt met het kunnen articu-
leren, lezen en rekenen, althans in
Engeland, waar met het aanleren
van deze (karto-)grafische vaardig-
heden als het belangrijkste onder-
deel van het aardrijkskunde-onder-
wijs beschouwt.
Wat geweidig voor kartografen om
zoiets te hören! Tot de ruimtelijke
dokumenten waarvan de graphicacy
gebruik maakt hören niet alleen
kaarten, maar ook diagrammen,
tekeningen, luchtfoto's en satelliet-
beelden; toch maken kartografische
Produkten er een zeer belangrijk
deel van uit. Dat vindt de schrijver
ook, want kaarten en luchtfoto's
zijn het enige wat hij behandelt, en
dus had hij zijn boek beter de titel
'Map reading skills' kunnen geven,
dan de huidige modieuze naam.
Begin en eind van het boekje, dat
door de produktiewijze wat moeilijk
toegankelijk is (verkleinde type-
letter, wat voor 10 toch duur is),
zijn bijzonder nuttig. Boardman
begint met een overzicht van de
door de psycholoog Piaget onder-
scheiden stadia in de ontwikkeling
van ruimtelijke concepten bij kin-
deren, voor zover relevant voor
het gebruik van kaarten. Deze sta
dia worden gerelateerd aan ver
schillende benaderingen van de
ruimte, en aan verschillende leef-
tijdsgroepen. In de appendix aan
het slot vinden we een lijst van 100
kaartgebruiks-vaardigheden, met
erbij de leeftijd waarop men die
vaardigheid aangeleerd zou moeten
hebben. Het is een bijzonder nuttig
overzicht, dat onder andere aan-
toont dat men het in dit buurland
50
KT 1985. XI. 4
