i |iv
y
tl' -3L
i ?r i, v'
CEHEEL DNBEKEND
6
kale akkers op dalgronden
bv. ten oosten van Zuidlaardermeer
Figuur 5. 'Verbale generalisatie': geschreven toelich-
ting bij enkele gebieden, weergegeven op
Malmberg's satellietbeeldkaart van Neder-
land.
In vroeger tijden echter gebruikte men dezelfde me-
thode om een tekort aan gegevens aan te vullen (fi
guur 6).
De funktie van kar t og r af i s c h e genera
lisatie
De uit trefwoorden bestaande geschreven toelichting
bij oude of nieuwe pre-symbolische kaarten is zeer
leerzaam omdat zij ons de funktie van kartogra-
fische generalisatie leert begrijpen. In wezen
Figuur 7. Manuscriptkaart (1554) van het gebied längs
de Hollandsche IJssel als voorbeeld van een
niet-gegeneraliseerde natuurgetrouwe
schets, samengesteld uit Signaturen (uit:
C. Koeman, Geschiedenis van de Kartogra-
üe van Nederland)
bestaat deze funktie in het omzetten van het konkreet-
uitbeeldende in het abstrakt-aanduidende. Anders ge-
zegd: de omzetting van het beschrijvend-inventarise-
rende in het karakteriserende, of ook van het indivi-
duele naar het algemene, het generale. Generalisatie
overbrugt dus de kloof tussen wat Hattinga noemde de
'croquis pittoresque d'apres nature' en de moderne
topografische kaart. De pre-symbolische kaart, ook
de satellietbeeldkaart, moet generalisatie ondergaan
om tot een kaart in de echte zin des woords te worden.
Het is daarom ook nuttig na te gaan wat men in de vak-
woordenboeken onder een kaart verstaat.
7
f weidegebied (grasland)
f* bv. ten noorden van Schoonhoven
N jr
grenslijn
bv. drie/andenpunt Vaa/s
Figuur 4. Vogelvluchtkaart van Toscane door Leonardo
da Vinci (15e eeuw)Een kaart samengesteld
uit Signaturen: kaarttekens die de werkelijke
vormen der topografie afbeelden. Meervou-
dig toepasbare kaarttekens (Symbolen) ont-
breken, derhalve is er sprake van pre-
symbolische kartografie.
5
kale akkers op klei- en zandgronden
bv. Wieringermeer
Figuur 6. 'Verbale generalisatie' op een atlaskaart
van Afrika (1859; uit: Atlas van J. Kuyper
1872).
KT 1986. XII. 1
17
