Computerkartografie en generalisatie
M.J. Kraak
In de kartografie raakt de Computer meer en meer
gei'ntegreerd als hulpmiddel in het kaartvervaardi-
gingsproces. Ook de generalisatie maakt deel uit van
dit proces en dit onderdeel wordt door sommigen wel
omschreven als een van de moeilijkste van de karto
grafie In dit artikel zal ik trachten aan te geven wat
de rol van de Computer binnen het generealisatiepro-
ces is en/of kan worden. Dit zal mede geheuren aan
de hand van een körte omschrijving van enkele be-
staande algorithmes voor het geautomatiseerde gene-
r alisatieproces
Een Computer werkt pas, nadat exact is aangegeven
welke instrukties uitgevoerd moeten worden. Wil
men dus gaan generaliseren met behulp van de Com
puter dan moet bekend zijn wat generaliseren is, en
moet deze omschrijving omgezet kunnen worden in
voor de Computer begrijpelijke instrukties. Onder
generaliseren versta ikhet zinvol vereenvoudigen
van de kaartinhoud bij schaalverkleining, met behoud
van de karaktereigenschappen van die kaartinhoud;
een aardige omschrijving die bij de meeste lezers
wel in een dergelijke vorm bekend zal zijn, maar
voor toepassing in de computerkartografie nog veel
te vaag is.
We kunnen de definitie verder verfijnen. Ongemerkt
wordt rekening gehouden met een aantal faktoren,
die steeds bij elke generalisatie terugkomen. Met
deze faktoren, ook wel de konstanten van het genera-
lisatieproces genoemd, doel ik op:
grafische
generalisatie
conceptuele
generalisatie
vereenvoudigen
vergroten
verplaatsen
samenvoegen
selekteren
symboliseren
benadrukken/
verwaarlozen
Figuur 1. Generalisatiehandelingen.
KT 1986. XII. 1
- het doel van de kaart: met de gegeneraliseerde kaart
willen we dezelfde informatie overbrengen, maar ge
neraliseren is ook informatie-verlies
- de generalisatieschaalde waarde van de verklei-
ningsfaktor heeft gevolgen voor de inhoud van de
nieuwe kaart;
- de grafische beperkingen: denk aan het menselijk
onderscheidingsvermogen en technische mogelijk-
heden;
- de aard van de te generaliseren informatiede
kaartinhoud kan bijvoorbeeld kwalitatief of kwantita-
tief van karakter zijn.
Afhankelijk van de relaties tussen deze faktoren
spreekt men wel van grafische generalisatie (ook wel
van strukturele of kartografische generalisatie) en
conceptuele generalisatie (ook bekend als begrips-
generalisatie)Een terminologische verwarring,
waarin het nu als katernen verschijnende vakwoorden-
boek ons enige opheldering kan geven.
Het verschil tussen beide soorten generalisatie is
van belang voor de computerkartografie, zoals dade-
lijk zal blijken. Tijdens het generaliseren blijkt dat
dit proces uit een aantal handelingen bestaat die el-
kaar onderling beinvloeden (figuur 1). Het verschil
tussen de grafische en conceptuele generalisatie is
met behulp van deze handelingen te verduidelijken.
Figuur 2 doet dit aan de hand van de generalisatie-
handeling samenvoegen.
- grafische generalisatiede kartograaf kan met zijn
kennis zonder al te veel Problemen de generalisatie-
handeling uitvoeren.
- conceptuele generalisatie: de kartograaf heeft nu
kennis nodig van het te generaliseren onderwerp (hier
geologische kennis); zonder meer de generalisatie-
oefening uitvoeren gaat niet. Men moet te werk gaan
volgens vakinhoudelijke principes (ook de legenda-
opzet verändert; zo ook het vakinhoudelijke elassifi-
catiesysteem)
Waarom zo'n uitvoerig betoog over wat generalisatie
is in een verhaal over geautomatiseerde generalisa
tie Zoals al eerder opgemerkt moet de Computer
exakt verteld worden welke instrukties uitgevoerd
moeten worden. En dit valt niet mee bij een uiterst
subjektief proces als generaliseren. Sommigen stel
len zieh de vraag: "Hoe kun je een dergelijk intuitief
proces als generalisatie programmeren?"
Toch blijkt dat sommige onderdelen van de generali
satie, met name de grafische generalisatie, zijn te
objektiveren. En zodra men enige wetmatigheden ont-
dekt, zijn deze in formules te vatten en om te zetten
in een programmeertaal. AI vanaf het begin van de
jaren zestig doet men pogingen de generalisatie te
objektiveren, iets wat met name voor een instantie
25
