9
vens, weergegeven volgens welke methode dan ook, zijn
kartografen in Staat aan te geven wat de eigenschappen
zijn van de combinaties van gegevens die zo snel door
de geografische informatiesystemen worden verschaft,
maar nog nauwelijks worden begrepen.
De ontwikkeling van de computer-kartografie leidde tot
een fundamentele verdieping van een aantal aspecten
van de kartografische theorie, met name op het gebied
van de weergave-technieken. De ontwikkeling van
geografische informatiesystemen zou eenzelfde effect
kunnen hebben op de kaartgebruikstheorie. Het verder
ontwikkelen hiervan is voor geografen en kartografen
van belang, en het is hier dan ook dat wij kartografen
samenwerkingsmogelijkheden zien met sociaal- en
fysisch-geografische collega's, als Burrough, Hauer en
Floor, ook om theorieen en toepassingen te integreren
in nieuwe onderwijsmodulen, mogelijk in een vrije stu-
dierichting Kartografie en Geografische Informatie
systemen.
Het onderzoek van de vakgroep kartografie beweegt zieh
ook op dit gebied: het houdt zieh bezig met het inte
greren van ruimtelijke bestanden, met de nauwkeurig-
heid van de geografische localisatie en met de presen-
tatie in gegeneraliseerde vorm. Op te lossen Problemen
zijn de fundamenteel verschillende vormen waarin ruim
telijke relaties aangegeven worden in afzonderlijke
kartografische bestanden. In het bijzonder geldt dit
bij het integreren van Remote Sensing gegevens met be-
staande kartografische gegevensbestanden.
Recentelijk is door de kartografen Dahlberg en Jensen
in de Verenigde Staten een meuw onderwijsmodel gepre-
senteerd waarin de kartografie-opleidmg is geinte-
greerd met die in de Remote Sensing en Geografische
Informatiesystemen. Dat model is bedoeld voor de op-
leiding van Studenten die kunnen werken met een Inte-
grated Spatial Information System (ISIS), opgebouwd
uit kartografische, kadastrale, remote sensing en sta
tistische bestanden, en uitgerust met alle huidige
manipulatie-, retrieval- en outputmogelijkheden. Alle
aspecten van de computer-gesteunde kartografie, de di
gitale beeldverwerking en ruimtelijke analysemethoden
komen hierbij aan de orde. Met dit gereedschap zullen
geografen, geödeten en kartografen gezamenlijk moeten
werken en hierop moet de opleiding gericht worden
(Dahlberg and Jensen 1984).
Het weer naar elkaar toegroeien door de geografische
informatiesystemen van geografen en kartografen is
hoopgevend. De Automated Geography zoals in de Vere
nigde Staten gesignaleerd krijgt steeds meer raakvlak-
ken met de computer-gesteunde kartografie (Dobson
1983, p. 140). En het feit dat kartografie thans naast
stads- en milieugeografie 66n van de drie door geogra-
fie Studenten meest gekozen specialisatie richting is
in de Verenigde Staten is een ontwikkeling die in de-
zelfde richting wijst (Careers 1984).
NIEUWE BEELDVORMINGSTECHNIEKEN
In het beeld dat van de opleiding geschetst is, is ge-
steld dat de Computertechnologie weinig nieuwe metho-
den van beeldvorming opleverde. Dat wil echter niet
zeggen dat de snelheid waarmee die beeiden gevormd
worden niet voortdurend toeneemt. De meest recente
ontwikkeling op het gebied van de computergesteunde
beeldvorming wordt gevormd door de compact disc
(CD-ROM), die als opslagmedium fungeert voor een
(micro)computer en die tot 100.000 beeiden of vectoren
van straatsegmenten kan opslaan en afbeelden op een
beeldscherm. Door hun grote opslagcapaciteit en klein
formaat is de compact disc als navigatie-hulpmiddel in
cockpits en stuurcabines bruikbaar. Beschreven met in-
formatie over locatie van straatsegmenten zullen der-
gelijke Systemen binnenkort voor auto's geleverd kun
nen worden. Belangrijk voor de kartografische communi-
catie is dat Philips en Sony in februari 1986 een we-
reldstandaard voor het beschrijven en aflezen van deze
CD-ROM's hebben vastgesteld. Een beperking vormt nu
nog het kleine formaat beeiden dat zichtbaar gemaakt
kan worden. Hierdoor ontbreekt nog de mogelijkheid een
gehele kaart meens visueel af te tasten en men moet
andere oplossingen zoeken om de ruimtelijke informatie
zö te organiseren dat ze logisch overkomt en op een
ruimtelijk relevante manier toegankelijk is (Olson
1984, p.511). Ook bij nieuwe media hebben kartografen
de taak ruimtelijke gegevens begrijpelijk aan te
bieden.
Andere nieuwe beeldvormingstechnieken betreffen de
combinatie van radarbeeld en electronische zeekaart
(Yashima and Inai 1984) of het oproepen van kaartbeel-
den op een beeldscherm via een VIDITEL-systeem (Taylor
1985). Een compact disc zou, in combinatie met een
VIDITEL-systeem, in de toekomst de funetie van de hui
dige Atlas van Nederland deels kunnen overnemen cg
aanvullen. DE CD-ROM zou in een dergelijke constella-
tie kunnen fungeren als opslagplaats voor de topogra-
fische elementen, zoals grenzen, hydrografie en hoog-
telijnen; via VIDITEL zouden thematische gegevens uit
een centraal bestand kunnen worden opgevraagd en door
middel van karteringsprogramma's in de microcomputer
zouden de gewenste combinaties van topografische en
thematische gegevens dan op het beeldscherm worden af-
gebeeld.
Ook bij deze nieuwe beeldvormingstechnieken blijft de
voornaamste opgave van de kartografie de transformatie
van ruimtelijk gedefinieerde gegevens van verschillen
de aard en herkomst tot voor de gebruiker op maat ge-
sneden beeldinformatie (Guptill and Starr 1984, p.4).
Het blijft ook voor de kartografen van de toekomst no-
dig zieh bezig te houden met problemen van kaartinhoud
en -schaal, resolutie en generalistie:"Whether the
image is produced as semipermanent or ephemeral,
whether it is printed or displayed, whether lt is ge-
nerated by the data supplier or the consumer, informa-
tion will still have to be extracted from it through
Visual pereeption" (Keates 1985, p. 50/51).
De conceptie van de kaart als een communicatiemedium
heeft de mogelijkheden voor uitgebreid perceptie-
onderzoek geopend (Ormeling Sr 1972, p.9). Maar het is
niet zo dat de kartografie daarmee niet m6£r beoogt
dan informatie-overdracht. Bij de kartografische
methode gaat het evenzeer om het vervaardigen van
kaarten als effectieve modellen, waarvan de bestude-
ring en analyse de mogelijkheid schept nieuwe kennis
omtrent de gekarteerde verschijnselen te verwerven
(Salishchev 1982). Kartografen zijn specialisten in de
verwerving, verwerking en presentatie van ruimtelijke
gegevens. Ook wanneer kartografie een proces wordt van
informatieoverdracht dat gecentreerd is rond een ruim
telijk gegevensbestand blijft met de nieuwe electroni-
ca die ons bij presentatie ten dienste staat een juis-
te beeldvorming de voornaamste opgave.
SL0TW00RD
Tot besluit van mijn rede wil lk Hare Majesteit de
Koningin danken voor mijn benoeming tot hoogleraar aan
deze universiteit. De Rector Magnificus dank ik voor
zijn stimulerende bemoeienis met het houden van deze
oratie.
De collegae van de faculteit der Sociale Wetenschappen
hoop ik door de keuze van het thema beeldvorming met
zijn sociologische en psychologische aspecten en pla-
nologische repercussies, nader te zijn gekomen.
