Onderzoek naar de begrijpelijkheid van Symbolen op
een VVV-kaart voor Vakantie en Vrije Tijd, 1:50.000
C.A. Blok, J. Heuvelmans en D.P. Kootstra
In het dagelijks leven worden we gekonfronteerd met
een grote hoeveelheid informatie. Voor de overdraeht
van informatie is het essentieel dat de informatie-
verschaffer dezelfde 'taal' spreekt als de informatie-
ontvanger. Een taal, waarvan onder andere door de
kartograaf gebruik gemaakt wordt, is de grafische
beeldtaal. Of de kartograaf er ook in slaagt om met
behulp van die grafische beeldtaal de informatie die
hij wil overbrengen op adequate wijze te verbeeiden,
blijft echter vaak onduidelijk. Om hierover duidelijk-
heid te verkrijgen moet men de informatie-ontvanger,
de gebruiker waarvoor de kaart ontworpen is, om een
oordeel vragen. Vanuit deze gedachte is een onder
zoek naar de begrijpelijkheid van de Symbolen op de
VW-kaart voor vakantie en vrije tijd van Noord-
Drenthe, schaal 1 50. 000, opgezet (figuur 1).
Kaartnormen van de ANW
Een onderzoek naar de leesbaarheid en de begrijpe
lijkheid van Symbolen zou in feite aan pogingen tot
standaardisatie vooraf moeten gaan. In de praktijk
gebeurt dat meestal niet. In Nederland nam de
ANW, het overkoepelend orgaan van de VVV's, in
1978 het initiatief tot standaardisatie van Symbolen
op de door de VW's uitgegeven kaarten. Men koos
niet voor de ontwikkeling van nieuwe Symbolen maar
inventariseerde de Symbolen van alle Nederlandse
toeristenkaarten. Verder werd onderzocht aan welke
informatie toeristen behoefte hebben en welk deel
daarvan in een kaart of in een toeristengids kan wor
den gepresenteerd. Men koos vervolgens vooi Sym
bolen die het meest veelvuldig in de verschillende
legenda's voorkwamen en die bovendien aansloten bij
gestandaardiseerde Symbolen in toeristengidsen en
op verkeersborden. Dit resulteerde in 'kaartnormen':
een lijst met betekenissen en de bijbehorende Sym
bolen voor de kaarten voor vakantie en vrije tijd,
schaal 1 50. 000 (1).
De betekenis van een symbool
Er is bij de vaststelling van deze legenda geen aan-
dacht besteed aan de vraag in hoeverre de betekenis
die de kaartmaker aan een symbool toekent, de
designatie, overeenkomt met de betekenis die de
kaartlezer er aan toekent, de connotatie (zie figuur
2). In een optimale situatie is de designatie gelijk
aan de connotatie.
Om een betekenis te kunnen geven aan een symbool,
moet de kaartlezer het symbool kunnen waarnemen
en onderscheiden van andere Symbolen en de onder-
grond. Volgens KEATES (1982) is de waarneembaar-
ALGEMENE VERKLARING
heide
zand
cultuurland
water
plaats en gehucht
industrieterrein o
sportterrein g
autosnelweg, gescheiden rijbanen
idem in uitvoering
hoofdverkeersweg J
idem in uitvoering
overige verharde wegen A
onverharde weg
verhard (brom)fietspad
onverhard fietspad t
ruiterpad A
weg, verboden voor auto's
spoorweg met Station of halte
afgesloten voor publiek Q
afgesloten voor motorvoertuigen
wandelroute met begin eindpunt
„Nivon" wandelroute met begin eindpunt
rijksgrens Ji
provinciegrens
gemeentegrens T*-
ml eöTn 5; wegennummering H
5 vaknummer staatsbosbeheer i.'f
—265 nummer ruitennet top. kaart r-a
ANWB-wegwijzer
ANWB paddestoel Q
brug of viaduct Q
ANWB-wegenwachtstation
gebouw of bezienswaardigheid
kasteel of borg
idem toegankelijk
molen
idem toegankelijk
waterradmolen
watertoren
brandtoren
radio/TV-toren
zendmast
rulne
klokkestoel
hunebed
kerk (met gezindte)
idem bezienswaardig
gedenkteken
vliegveld
zweefvliegveld
parkeer of picknickplaats
dagrecreatie
jachthaven
sluis
midgetgolf
dierenpark
openluchtzwembad
zwemgelegenheid
uitzicht/uitzichtpunt
bungalowpark
kampeerterrein
horecabedrijf
VW kantoor
Figuur 1. Legenda van de VVV-kaart voor vakantie
en vrije tijd, schaal 1 50. 000, Noord-Drenthe
(zwart-wit opname van het gekleurde origineel).
Kaartmaker-
Kaartsymbool
- Kaartgebruiker
designatie
connotatie
Figuur 2. Model van betekenistoekenning aan een
kaartsymbool (Keates, 1982).
KT 1986. XII. 3
35
