waren. Het onderzoek heeft zieh gericht op de bete-
kenistoekenning.
Tijdens het enquöteren is uit opmerkingen echter ge-
bleken dat enkele Symbolen te klein zijn, vooral voor
oudere mensen. Zo werd het symbool voor hunebed
door een respondent benoemd als bierdopje en werd
het symbool voor waterradmolen gezien als een rondje.
Naar aanleiding van deze bevindingen loopt er op dit
ogenblik een vervolgonderzoek naar de leesbaarheid
van enige uitgeselekteerde puntsymbolen op de VVV-
kaart van Noord-Drenthe en naar hun optimale grootte.
Dit onderzoek wordt uitgevoerd door Studenten karto-
grafie aan de Rijksuniversiteit te Utrecht.
Het geringe aantal bruikbare enquötes van de tests
van lijn— en vlaksymbolen is van invloed op de waarde
die gehecht kan worden aan konklusies uit deze tests.
Toch kan in het algemeen worden gesteld dat de Sym
bolen in een kaartsituatie duidelijker zijn dan sec,
dus op een blanco ondergrond. In enkele gevallen
scoorden sec en in situ gelijk, de kaartachtergrond
bood dan geen aanvullende informatie. Slechts in
twee gevallen is er in situ sprake van een beduidend
slechtere score dan sec. Bij het symbool voor
radio/tv-toren wordt dit veroorzaakt door misleiden-
de tekst naast het symbool in de kaart. Dit onder-
streept het belang van goede plaatsing van tekst en
Symbolen. Bij het symbool voor gehucht is waarschijn-
lijk sprake van verwarring in de kaartsituatie doordat
een plaats wordt weergegeven door een vlaksymbool
en een gehucht door een puntsymbool, terwijl beide
door de kaartlezer als bebouwde kom worden be-
schouwd.
Van de puntsymbolen die sec tenminste 50% goed
scoorden kan gezegd worden dat ze duidelijk zijn om-
dat ze grote overeenkomst vertonen met het verschijn-
sel dat ze vertegenwoordigen (pictogrammen), bij—
voorbeeld molen en vliegveld, of omdat ze bekend zijn
zoals de Symbolen voor ANWB-wegenwachtstation en
VVV-kantoor. Deze twee zijn waarschijnlijk nog dui
delijker door de gebruikte letters in het symbool. De
puntsymbolen die in situ alsnog tenminste 50% goed
scoorden werden duidelijk door de aanvullende kaart-
informatie. Bij gebouw of bezienswaardigheid was dat
door tekst, bij hunebed door aanwijzingen over de
lokatie (Drenthe) en bij dierenpark en openluchtzwem-
bad door de vlaksymbolen (kleur) op de achtergrond.
Van de lijnsymbolen scoorden sec water en rijksgrens
tenminste 50% goed door respektievelijk kleurassocia-
tie (blauw) en bekendheid. In situ scoorden nog vijf
lijnsymbolen tenminste 50% goed, hetgeen te maken
zal hebben met het feit dat het kaartbeeld een beter
beeld geeft van de onderlinge hierarchie van de wegen
en de ligging van grenzen en wegen.
Van de vlaksymbolen scoorden bos en water sec di
rekt 50% of meer goed. Aangenomen wordt dat dit
berust op een duidelijke kleurassociatie (respektieve
lijk groen en blauw). In de kaartsituatie scoorden
meer vlaksymbolen tenminste 50% goed (zie figuur 4).
Waarschijnlijk door ligging en grootte van de opper-
vlakken op de kaart en door de tekst. Zand en sport-
terrein bleven onder de aeeeptatiegrens van 50%,
waarschijnlijk omdat van beide slechts kleine gebied-
jes op de kaart aanwezig waren en omdat de ligging
weinig aanknopingspunten gaf. Zand kwam wel in de
buurt van 50%; geel wordt kennelijk toch geassocieerd
met zand.
Van de Symbolen die zowel sec als in situ onder de
aeeeptatiegrens van 50% bleven moet gesteld worden
dat deze Symbolen siecht gekozen zijn. Hiervoor
zijn verschillende redenen denkbaar zoals het ont-
breken van samenhang tussen vorm en inhoud, een
te hoge mate van abstraktie, het niet aansluiten bij
konventies (ten aanzien van vorm en kleur) en een
te klein formaat van de Symbolen.
Indien een symbool een hoge score 'weet niet/geen
antwoord' heeft is dat niet zo'n probleem omdat de
kaartlezer dan de legenda zal raadplegen. In ieder
geval wordt geen verkeerde betekenis toegekend.
Wordt er wel een verkeerde betekenis toegekend,
dan komt de kaartinformatie niet goed over. Een ver
keerde interpretatie van een symbool kan de goede
interpretatie van omliggende Symbolen eventueel ook
nog verstoren. Er is onder andere sprake van ver
keerde interpretatie van Symbolen als Symbolen met
elkaar verward worden. Voor de lijn- en vlaksymbo
len kunnen de verwarringen bekeken worden. Bij de
puntsymbolen is dit niet mogelijk door de grote ver-
scheidenheid aan referenten. Hierbij is immers geen
gebruik gemaakt van een beperkte keuze uit referen
ten maar van een vrije keuze. Hoewel er geen duide
lijke aanwijzingen zijn, bestaat het vermoeden dat
verwarring kan optreden wanneer er grafische gelij-
kenis tussen Symbolen is, zoals bijvoorbeeld bij ge-
meentegrens en ruiterpad. Een andere reden tot
verwarring kan zijn dat betekenissen van ongeveer
gelijk niveau of van een zelfde 'groep' zijn, bijvoor
beeld onverharde weg en verhard (brom)fietspad,
gemeentegrens en provinciegrens.
Konkluderend kan gezegd worden dat over het geheel
genomen de begrijpelijkheid van de Symbolen op de
VVV-kaart voor vakantie en vrije tijd van Noord-
Drenthe, schaal 1 50. 000, te wensen overlaat. In
welke mate dit onderzoek van toepassing kan zijn
op de overige VVV-toeristenkaarten is niet duidelijk
aangezien er voor de verschillende kaarten, ondanks
de poging tot standaardisatie in 1978, door de ver
schillende producenten niet geput wordt uit 66n uni
forme legenda.
Noten
1. De kaart die bij het onderzoek gebruikt is, bleek
qua legenda af te wijken van andere kaarten uit
dezelfde serie. Hoewel door de ANW een stan-
daard legenda is vastgesteld, blijkt dat de Sym
bolen verschillen in aantal, vorm en afmeting.
Een en ander hangt samen met het feit dat de
kaarten door verschillende instellingen vervaar-
digd worden.
2. Voor een volledig overzicht van de resultaten per
test met alle percentages wordt verwezen naar
het oorspronkelijke verslag: Blok, C. A. J. Heu-
velmans en D. P. Kootstra (april 1985), Onder
zoek naar de connotatie van Symbolen op de VVV-
kaart voor vakantie en vrije tijd 1 50. 000. Het
verslag is te bestellen bij J. Heuvelmans,
Rustenburgerstraat 374 I, Amsterdam. Prijs
f 7,50 excl. verzendkosten.
Lees verder op blz. 46
KT 1986. XII. 3
39
