De Kartografenschool in de Panamakanaalzone
F.J. Ormeling sr.
Kartografen werkzaam bij het onderwijs aan Studenten
uit ontwikkelingslanden komen vroeg of laat de naam
tegen van de DMA IAGS Cartographic School, het
Amerikaanse opleidingsinstituut in de Panamakanaal
zone in Midden-Amerika. Een nadere verkenning le-
vert aanvankelijk niet meer op dan het gegeven dat de
school ressorteert onder de U. S. Defense Mapping
Agency (DMA) en cursussen verzorgt voor Studenten
uit Latijns-Amerika in vrijwel alle onderdelen van het
kaarteringsprocesgeodesie, fotogrammetrie, karto-
grafie enzovoort. Blijkbaar dient de term 'Cartogra
phic' in de naam van de school dus gei'nterpreteerd te
worden in de meest uitgebreide zin des woords zoals
dat in de Verenigde Staten en ook bij de Verenigde
Naties gebruikelijk is. Bijzonderheden over de school,
die in zekere zin als een zusterinstituut van het ITC
te Enschede is te beschouwen, leken moeilijk te
achterhalen. In de literatuur wordt zij nauwelijks ge-
noemd en in het 'U. S. National Report to ICA', uitge-
bracht door het American Congress on Surveying and
Mapping ter gelegenheid van de ICA-Conferentie te
Perth in 1984, dat pretendeert een volledig overzicht
te geven van de kartografische aktiviteiten in de V. S.
wordt zij in 66n regel afgedaan. Instituten die onder
Defensie opereren - zo konkludeerden wij - blijven nu
eenmaal liever in de schaduw. De konklusie bleek
voorbarig. Tijdens de Derde U. N. Regional Carto
graphic Conference for the Americas te New York in
februari 1985 liet de delegatie van de Verenigde Sta
ten de Course Catalogue 1985 van de school circule-
ren hetgeen aan alle geheimzinnigheid een einde
maakte. De inhoud van deze Course Calender vormt
de kern van het onderstaande overzicht.
Historische achtergronden
Ter introduktie wordt er aan herinnerd dat de Ver
enigde Staten van Amerika in 1903 souvereiniteits-
rechten verwierven over de zgn. Panamakanaalzone.
Dit was een 10 mijlen brede zone, gelegen aan weers-
zijden van het Panamakanaal (geopend in 1914) met
een oppervlakte van ruim 1400 km^. Het ministerie
van Defensie onderhield in deze zone een aantal bases
waarvan sommige in gebruik waren als opleidings-
kampen zoals bijvoorbeeld de Interamerikaanse
Luchtmacht Academie en de 'School of the Americas'
aan welke instituten sedert 1945 tal van Latijnsameri-
kaanse officieren een opleiding genoten. Ook de Carto
graphic School waarvan in dit artikel sprake is, be-
hoort tot deze reeks militaire opleidingsinstituten.
Oprichting en geschiedenis van de school zijn nauw
verbonden met het Pan American Institute of Geogra-
phy and History (PAIGH), opgericht in 1927 bij besluit
van de zesde internationale konferentie van Ameri
kaanse staten en sedertdien gevestigd te Mexico City.
In 1949 werd het PAIGH als 'specialised agency', als
intergouvernementele organisatie voor de uitoefening
van bepaalde aktiviteiten op historisch en geografisch
gebied, ondergebracht bij de Organisatie van Ameri
kaanse Staten (OAS). In 1945 verzocht het PAIGH aan
de regering van de Verenigde Staten van Amerika een
lichaam in het leven te roepen dat zou kunnen bijdra-
gen tot bevordering van kartografische aktiviteiten
- alweer kartografie in de ruimste zin des woords - in
Latijns-Amerika. Gehoor gevende aan dit verzoek ver-
strekte de president van de Verenigde Staten de op-
dracht aan het War Department een lange termijn-
konceptie te ontwerpen waarbinnen aan deze wensen
zou kunnen worden voldaan. Als gevolg van de presi-
dentiele opdracht werd in 1946 de Inter American
Geodetic Survey (IAGS) opgericht met een hoofdkwar-
tier in de Panamakanaalzone, die op haar beurt in
1952 te Fort Clayton, eveneens in de zone, de Carto
graphic School stichtte. De IAGS wijdde zieh op ener-
gieke wijze aan de uitvoering van haar taak en geraak-
te binnen körte tijd betrokken bij de oprichting van
diverse kaarteringsinstanties en bij de uitvoering van
een aantal kaarteringsprogramma's in Latijnsameri-
kaanse Landen, waaraan zij regelmatig technische en
logistieke assistentie verleende. In de periode 1946-
1962 sloten de Verenigde Staten met 18 Latijnsameri-
kaanse staten officihle kaarteringsovereenkomsten ter
uitvoering van projekten van wederzijds belang, ten
behoeve waarvan in 16 landen IAGS-adviseurs werden
gestationeerd. Intussen leverde de school te Fort
Clayton het voor de uitvoering dezer programma's
noodzakelijke lager, middelbaar en hoger personeel.
In totaal werden te Fort Clayton sedert de oprichting
van de school in 1952 circa 7000 Studenten uit 23 La-
tijnsamerikaanse landen opgeleid.
Als gevolg van het Panamakanaalverdrag van 1979 tus-
sen de Verenigde Staten en Panama werd het opper-
vlak van de onder Amerikaans beheer staande kanaal-
zone geredueeerd van ruim 1400 tot circa 500 km^.
Tevens werd besloten de kontrole over kanaal en zone
in het tijdsbestek 1979-2000 geleidelijk aan de repu-
bliek Panama over te dragen. Als gevolg van deze
ontwikkeling werd het hoofdkwartier van de IAGS ver-
plaatst naar Fort Sam Houston, Texas, V. S. Tenslotte
- aldus het verdrag- zullen de in de geredueeerde ka-
naalzone gelegen militaire opleidingsinstituten, waar-
onder de Cartographic School te Fort Clayton, hun
werkzaamheden voorlopig, in principe tot het jaar
2000 blijven voortzetten.
KT 1986 XII. 4
35
