De digitale beeiden bieden echter meer mogelijkheden
en worden relatief steeds goedkoper ten opzichte van
het in prijs sterk gestegen fotoprodukt.
DHV beschikt naast enige wetenschappelijke instellin-
gen als enig adviesbureau in Nederland over een digi-
taal beeldverwerkingssysteem om deze kwalitatief
betere digitale satellietdata te verwerken.
De aarde, gezien vanuit de satelliet, ziet er in ver-
schillende golflengtegebieden verschillend uit. De
'kleuren' die de satelliet waarneemt aan het aardopper-
vlak hangen zeer nauw samen met verschillen in vege-
tatie, gewas, bodem en grondgebruik. De interpreta-
tie van die kleuren leidt dan tot onderscheid in bijvoor-
beeld gewassen zoals mais, tarwe, grasland, boom-
gaard. Verschillen in waterkleur korresponderen met
koncentratieverschillen in algen, humuszuren of slib.
Een bepaald gewas of een bostype met een zekere
vitaliteit is op een satellietopname gekarakteriseerd
door een bepaalde kombinatie van waarden (getallen)
in de verschillende golflengtegebieden waarin gemeten
wordt. De Computer in een digitaal beeldverwerkings
systeem onderscheidt deze kombinatie van andere en
geeft de beeldelementen met dit gewas of bostype
weer in een bepaalde kleur op een kleurenmonitor of
filmschrijver. Juist deze mogelijkheid tot automati
sche verwerking is een belangrijk voordeel van satel-
lietopnamen, omdat op deze wijze ook grotere gebie-
den snel gei'nterpreteerd kunnen worden.
De grootte van de beeldelementen of pixels bepaalt de
grootte van de op een satellietopname zichtbare ele-
menten. Een element dat kleiner is dan de pixelgroot-
te van bijvoorbeeld 20x20 meter kan echter toch op
de opname herkenbaar zijn, wanneer dat element
sterk met de omgeving kontrasteert, zoals een schuur
die omringd is door weiland. Ook lijnvormige elemen-
ten die veel smaller zijn dan de pixelbreedte zijn her
kenbaar, zoals singels, hagen, sloten, wegen, enzo-
voort.
Toepassingen in Nederland
In 1984 en 1985 heeft op initiatief van DHV een reeks
bijeenkomsten plaatsgevonden bij allerlei diensten
van centrale, provinciale en lokale overheden. In
deze bijeenkomsten werd gei'nventariseerd welke met
satellieten verkregen informatie van belang is voor
het werkterrein van deze instanties.
Deze bijeenkomsten hebben tot de volgende konklusies
geleid
- de mate van detail op de huidige satellietopnamen
maakt deze opnamen tot een bron van zeer veel
relevante informatie;
- die informatie kan op kosteneffektieve wijze bijdra-
gen in allerlei overheidstaken onder andere op het
gebied van planning en beheer;
- de satellietinformatie is in ruwe vorm niet hanteer-
baar voor gebruikers; de satellietdata dienen een
vertaalslag te ondergaan om als waardevolle infor
matie gebruikt te kunnen worden.
Deze konklusies hebben DHV ertoe gebracht technie-
ken te ontwikkelen die de informatie uit satellietop
namen voor die gebruikers toegankelijk maken.
Toepassingen die van belang kunnen zijn in de werk-
omgeving van de diverse overheidsinstanties zijn
bijvoorbeeld:
- het aktualiseren van Streek- en bestemmingsplan-
nen;
- het lokaliseren van bodem- en waterverontreiniging
ten gevolge van illegale stortingen en overbemes-
ting;
- het volgen in de tijd van de gezondheidstoestand en
het areaal van de verschillende bostypen en stede-
lijk groen, mede in relatie tot het grondgebruik in
de omgeving;
- het ramen van oppervlakten en het bepalen van de
ruimtelijke verdeling van gewassen en grondgebruiks-
typen ten behoeve van de berekening van heffingen,
omslagen en dergelijke;
- het vastleggen van veranderingen in landgebruik ten
gevolge van bijvoorbeeld de superheffing enz.
- het bewaken van oppervlaktewaterkwaliteit in plas-
sen en meren;
- het vastleggen van recente stedelijke uitbreiding;
- het ondersteunen van milieuinventarisaties, vegeta-
tiekartering, biologische meetnetten enz.
- het toevoegen van ruimtelijk detail aan de gegevens
uit de landbouwtellingen van het CBS, de zgn. mei-
tellingen;
- het volgen van effekten van rekreatie en beheers-
maatregelen op rekreatie- en natuurgebieden.
Satelliet Themakaarten
De methoden die toegepast worden door DHV om de
satellietinformatie hanteerbaar te maken variBren in
funktie van de nauwkeurigheid en de aard van de infor
matie die verlangd wordt. Deze methoden zijn toege-
sneden op minimalisering van kosten.
Eindresultaten kunnen de vorm hebben van gekleurde
beeiden. Ze kunnen ook de vorm hebben van tabellen
of kaarten. De informatie die van belang is in boven-
genoemde voorbeelden heeft gemeen dat het presente-
ren van de resultaten in kaartvorm een gebigende me-
thode is, doordat de informatie geografisch van aard
is. Het ligt dan voor de hand om de satellietinformatie
te kombineren met topografische informatie, die van
topografische kaarten gehaald kan worden. De ver
schillende manieren waarop dit proces kan plaatsvin-
den zijn door DHV samengevat in de Satelliet Thema-
kaart. Deze kaart is in feite een voorbeeld van de toe-
passing van de zogenaamde geografische informatie-
systemen. Op de bij dit nummer van het Kartografisch
Tijdschrift gevoegde gekleurde losse bijlage staat een
deel van de Satelliet Themakaart van het Kromme
Rijngebied in Utrecht. Deze is vervaardigd met behulp
van een LANDSAT Thematic Mapper opname van 1984.
De topografische kaart, schaal 1:25. 000 is uitgegeven
in 1985 maar is gebaseerd op luchtfotografie van 1980.
Op de achterkant van de losse bijlage is de legenda
van de Themakaart gepresenteerd. Deze legenda bevat
op de horizontale as de klassen die op de topografische
kaart worden onderscheiden. De vertikale as bevat de
klassen die in de voorbeeldstudie van de landelijke
omgeving van belang waren. De met een arcerings- of
stippelpatroon aangegeven eenheden geven veranderin
gen in landgebruikstypen of cultuurtoestand weer ten
opzichte van de situatie in 1980.
Tevens kunnen de oppervlakten van iedere onderschei
den klasse eenvoudig uitgerekend worden.
Tot voor kort was het vastleggen van dergelijke gege
vens of gegevens als van belang in de voorbeelden een
uiterst arbeidsintensieve en kostbare zaak. De Satel
liet Themakaart, die efficibnt via digitale beeldver-
42
KT 1986 XII. 4
