Figuur 3. Spoorwegen in de provincie Groningen
aangelegd. Wie van Winschoten naar Delfzijl wil reizen
per trein, zal een omweg via Groningen moeten maken.
Vroeger bestond weliswaar de verbinding Zuidbroek-
Delfzijl, maar een goudmijn is het nooit geweest, zodat
hij reeds in de jaren dertig werd opgeheven. Wie in het
verleden duikt komt trouwens ook nog de railverbindin-
gen Zoutkamp-Winsum en Groningen-Delfzijl via
Slochteren tegen, beide gericht op de grote stad.
In het buitenland wisten met name de hoofdsteden soms
het gehele landelijke spoorwegnet op zieh te richten.
Goede voorbeelden zijn Londen en Parijs. Goederen en
reizigers in Engeland en Frankrijk leggen nu nog
dagelijks vele kilometers extra af omdat het spoornet op
de hoofdstad is gericht en dwarsverbindingen nauwelijks
bestaan of uiterst traag zijn. Vanaf 1990 zullen bijvoor-
beeld de reizigers van Nantes naar Lyon over Parijs
reizen omdat de snelle LGV-spoorlijnen alleen radiaal,
richting Parijs rendabel zijn (LGV Ligne Grande
Vitesse). Voor wie in Harwich aankomt en naar het
noordoosten van Engeland moet (York, Leeds,
Peterborough) maakt het in tijd nauwelijks iets uit of hij
de omweg over het een stuk zuidelijker gelegen Londen
maakt en vervolgens naar het noorden rijdt, of dat hij de
bochtige en trage dwarsverbinding via Ipswich naar
Peterborough neemt. Zo zijn er talrijke voorbeelden te
geven van grote Steden die de loop van spoorlijnen in
hun ommeland, vaak meer dan wenselijk wäre voor de
niet-stadsbewoners, hebben beinvloed. U kunt er met
behulp van de atlas zeker een aantal ontdekken: Buenos
Aires (figuur 4), Moskou, Chicago, Johannesburg,
München, Boedapest, Oslo, Dublin, Madrid, Bangkok,
Melbourne enzovoort.
Overigens kan men de relatie tussen grote bevolkingcon-
centraties en de vorm van een spoorwegnet ook in groter
verband bekijken. Vaak is er een verband tussen de
bevolkingsdichtheid in een regio en de dichtheid van het
spoorwegnet. Het mooiste voorbeeld in Europa is
ongetwijfeld Zwitserland, waar het spoorwegnet is
gekoncentreerd in het Mittelland terwijl de Alpen
vrijwel leeg zijn (figuur 5). Ook binnen Nederland zijn
verschillen waar te nemen tussen dichtbevolkte
gebieden als de Randstad en Zuid-Limburg en dunbe-
26
Figuur 4. Spoorwegen in Centraal-Argentinie
volkte als Zeeland en de drie noordelijke provincies.
Buiten Europa zijn in de Verenigde Staten, de Sovjet-
Unie, Egypte en India fraaie voorbeelden van dit
verband tussen spoor- en bevolkingsdichtheid te vinden:
in de VS zijn de mensen en spoorlijnen ten westen van de
lOOe lengtegraad dungezaaid; in de Sovjet-Unie wonen
de mensen in Siberie voor een groot deel in een gebied
van 50 km breed aan weerszijden van de Transsiberische
spoorlijn en haar zijlijnen (zie bijvoorbeeld de Bos-
atlas); in Egypte beperkt zieh het spoorwegnet praktisch
tot de Nijlvallei, in India is het spoorwegnet het dichtst in
de Gangesvallei.
Toch gaat het verband niet altijd op. Dunbevolkte
gebieden als Zweden, Argentinie of Australie hebben
veel dichtere spoorwegnetten dan China, grote delen
van Afrika of het Midden-Oosten. Het niveau van
economische ontwikkeling, alsmede de tijd waarin
gebieden werden gei'ntegreerd in de wereldeconomie,
blijken ook een rol te speien. Frappant is bijvoorbeeld
het verschil in dichtheid van het spoorwegnet tussen
India en China. De Engelsen legden in hun belangrijkste
Figuur 5. Spoorwegen in Zwitserland
KT 1987. XIII.2
WEST
Roodeschool
DUITSLAND
Winsum
Zoutkamp
Sauwerd
Leeuwarden
GRONINGEN
Slochteren
Nieuweschans
Drachten
Onnen'
Zuidbroek
Winschoten
Spoorlijn
Spoorlijn,alleen goederen
Niet meer bestaande
spoorlijn
20 km
Stadskanaal
'Assen
iCordoba
.Rosario
Mendoza
BUENOS
A AIRES
Spoorlijn
Staatsgrens
Bahia Bianca
Basel
.St.Gallen
Züricn)
Neuchatel'
Geneve
Spoorlijn
Staatsgrens
50km
