■1
efficiency uit in het maximale aantal klassen. Deze getal-
len zijn in figuur 1 overgenomen.
Wie zieh niet aan de regels van het model houdt, loopt
dus kans om een foutieve kaart te maken, of een kaart
die geen duidelijk beeld geeft. Het model is er om visue-
le variabelen zo te kiezen dat er een valide, effektieve en
efficiente kaart ontstaat. Ziehier het doel van het model.
Mengen van variabelen
Het wordt tijd om het model in de praktijk toe te passen.
Hoe kun je het schema uit figuur 1 gebruiken bij de keu-
ze van een schaal van vlaksymbolen (lees: plakrasters)?
Als eerste voorbeeld neem ik een gegeven dat veel voor-
komt in de sociale geografie: een indexcijfer.
Uit het voorgaande bleek dat de keuze van het juiste
meetnivo een noodzaak is voor het maken van een geldi
ge kaart. Welnu, een index is een gegeven op interval-
nivo, met als kenmerkende eigenschap afstand. Het Sche
ma geeft aan dat grijs de sterkste pereeptie hiervan geeft.
Toepassing van deze regel levert een kaart als in figuur 4.
Welke gevolgen heeft deze keuze op het beeldnivo? Aller-
eerst lezen we in het model af dat grijs ook een Sterke
totaalindruk heeft. Dat is een gelukkige omstandigheid,
omdat totaalindruk - alles in een oogopslag - zeer wense-
lijk is. Andersom is het zo dat (bij strikte toepassing van
de 'gelijke meetnivo1regel) gegevens op nominaal of ordi-
naal nivo nooit met grijs of grootte mögen worden weer-
gegeven, en dus ook nooit een totaalindruk kunnen
geven!. Op dit probleem kom ik zodadelijk terug.
Totaalindruk is dus in orde, maar de andere beeldnivo-
eigenschappen zijn nog zwak. In figuur 4 is het lastig om
de vlakken onderling te onderscheiden (identiteit), en het
is haast onmogelijk om het patroon gevormd door een
klasse te herkennen (selektie). Daar kan wat aan gedaan
worden: verkort de schaal, en kombineer andere retinale
variabelen met grijs. Verkorten van de schaal komt neer
op het maken van een nieuwe klassenindeling. Het men
gen van retinale variabelen is nieuw. Het schema geeft al-
leen de eigenschappen van zuivere variabelen. Welke
waarnemingseigenschappen heeft een kombinatie van vari
abelen?
Figuur 5 toont het resultaat van een kombinatie van grijs
met vorm en richting. Deze hebben geen van beide orde
of afstand, zodat het meetnivo van de schaal bepaald
blijft door grijs. Door opeenvolgende grijswaarden telkens
een andere vorm of richting te geven, is de identiteit van
i i
liiil
[Sil
Uli
HS
ÜB
SU
Figuur 3. Beeldnivo: gemiste kans.
Ontwikkeling van de industriele Werkgelegenheid 1980-1984
(1980=100)
71-74
75-79
80-82
83-86
87-91
92-95
96-101
>108
Ontwikkeling van de industriele werkgelegenheid 1980-1984
(1980=100)
[_J 71-79
80-86
87-91
92-95
96-101
>108
Bron: Bewerking AIS
Bron: Bewerking AIS
50 km
50 km
Figuur 4. Mengen van variabelen (1).
Figuur 5. Mengen van variabelen (2).
19
