chief, in het correspondentie-archief en ook nog eens in
het semi-statisch archief.
Tekeningenarchief
Deze bevinden zieh voornamelijk in wat grotere organisa-
ties: daar waar men beschikt over tekenaars en ontwerp-
afdelingen, treft men in de regel in de buurt van deze
afdelingen de produkten van hun aktiviteiten aan. Mate-
rieel gezien zijn twee verzamelingen te onderscheiden.
a. De papieren afdrukken van tekeningen tot A4-formaat
gevouwen en opgeborgen in kästen en slingerend op
bureaus. Vergist u niet: die rommelige indruk is vaak
schijn. Tekenaars gaan veelal zeer zorgvuldig met hun
tekeningen om; ze beseffen de waarde ervan. En dan
doel ik naast de esthetische en informatieve waarde
ook op de economische: het aantal uren dat de teke-
naar in zijn tekening heeft gestoken.
b. De zogenaamde calques, dus materiaal waarop gete-
kend wordt, in allerlei soorten en maten: papier, rijst-
papier en allerlei kunststoffen. In deze laatste kategorie
treft men erg dure soorten aan die krimpvrij zijn en
daardoor hun maatvastheid behouden. De maatvastheid
kan van belang zijn indien rechtstreeks van de tekening
uitgevoerd gaat worden of wanneer er kopieen van ge-
maakt moeten worden die als tweede generatie gaan
dienen. Hoe verschillend ook in grootte en kwaliteit,
ze hebben allemaal, op een enkele uitzondering na, als
doel te fungeren als drukvorm voor papieren afdruk
ken. Er zijn uiteraard verschillende stadia te onderken-
nen van ontwikkeling. Ik noem onder andere de
schetsen, bespreektekeningen, schetsontwerpen, ont-
werpen en definitieve tekeningen.
In een vroeg Stadium wordt de tekening geregistreerd
en wordt het nummer in de rechter onderhoek ge-
plaatst. Daarnaast wordt vaak per tekening een kaart
aangelegd waarop alle wijzigingen worden bijgehou-
den. In welk Stadium de tekening ook verkeert, bij el-
ke plaatsgevonden hebbende wijziging wordt een
papieren afdruk gemaakt, die wordt bijgezet in het ar
chief. Nadat de drukvorm is gewijzigd kan dus altijd
worden beschikt over een voorgaand Stadium en kan
de ontwikkelingsgeschiedenis worden herleid aan de
hand van de verschillende afdrukken.
Bij de berging van deze in formaat varierende tekeningen
zijn er meerdere mogelijkheden voor de archivering. Men
vindt de afdrukken gevouwen in omslagen die weer in
dossierkasten worden gerangschikt op nummer of wijk of
alfabet. Dan is er de GABs-kast, een bekend type kast
waarin de tekening in ongevouwen toestand kan worden
opgehangen, zodat deze snel terug te vinden is. Het is
een behoorlijk arbeidsintensieve methode van berging om-
dat er een ophangrand aan de tekening moet worden ge-
plakt en er bij zogenaamde acutes, om inscheuren van de
andere drie randen te voorkomen, nogal wat bewerkingen
dienen plaats te vinden. Buitenmodelformaten worden als
het enigszins kan in tekeningkokers geborgen, ook weer
om vouwen te voorkomen. Het ruimtebeslag neemt men
dan voor lief.
Als laatste methode van berging die ik ben tegengekomen
noem ik die in portefeuilles. De tekeningen behoeven
hiertoe geen extra bewerking te ondergaan. Grote tekenin
gen worden gevouwen. Er zijn grote aantallen te bergen
in dergelijke portefeuilles. Een groot nadeel is de om-
slachtige wijze waarop ze zijn te raadplegen. In het alge-
meen heeft iedere tekenkamer zelf wel een manier
gevonden om de tekeningen te nummeren en terug te vin
den. Wanneer deze werkzaamheden een volledige dagtaak
gaan omvatten worden er ook wel speciale medewerkers
voor aangetrokken die het beheer op zieh nemen. Hoewel
er bij mijn weten geen opleiding bestaat op dit gebied en
veel wordt overgelaten aan het gezonde verstand, is het
beheer in het algemeen goed te noemen. Door wie dat
beheer ook wordt gevoerd, door de tekenaars zelf of door
een speciale funktionaris, de verantwoordelijkheid voor
het beheer ligt altijd bij de registrator. De registrator
komt in iedere grote organisatie in Rotterdam voor. Hij is
verantwoordelijk voor de archivering en de daar omheen
gevoerde administratie. Deze funktionaris Staat in de regel
aan het hoofd van een forse afdeling, is goed opgeleid en
onderhoudt een goede samenwerking met de archief-
dienst.
Correspondentie-archief
Naast het tekeningenarchief treffen we ook in de
correspondentie-archieven veel tekeningen aan. Het zijn
in de regel papieren afdrukken welke tot A4-formaat zijn
teruggevouwen om in dossieromslagen te kunnen worden
gepast. Het verschil met de tekeningen uit het tekeningen
archief is dat dit exemplaar in de regel als bijlage dient
bij een of meerdere stukken. Beide bescheiden vormen
dan een onlosmakelijk geheel, het een is niet te begrijpen
zonder het andere. Bovendien worden op deze stukken
ambtelijke en bestuurlijke besluiten gebaseerd. Dat geeft
de tekeningen het extra gewicht onderdeel te hebben uit-
gemaakt van het besluitvormingsproces van de gemeente,
waardoor deze historisch gezien van belang kunnen wor
den. Het beheer van dit soort archieven geschiedt
rechtstreeks door de zojuist hiervoor geprezen vakmen-
sen. De administraties en Systemen welke de toegankelijk-
heid van dossiers tot doel hebben zijn aanmerkelijk
ingewikkelder dan die van de tekeningarchieven, omdat ze
zijn afgestemd op een meer gekomplieeerde vraagstelling.
De toepassing van Computers als hulpmiddel bij het toe-
42
Figuur 1. Een kijkje in een van de vele tekenkamers, hier van
de afdeling Ingenieursbureau Wegenbouw, van de Dienst van
Gemeentewerken
