Trends en modernisering in de evolutie van het
kartografisch beroep
J.C. Müller
Kaarten zijn hulpmiddelen bij het verwerven, analyseren
en overbrengen van ruimtelijke kennis. De geschiedenis
van de kartografie hangt nauw samen met de geschiedenis
van de mensheid, die altijd de behoefte voelde om meer
te weten te komen over de omiiggende ruimte om beter
gebruik te kunnen maken van de hulpbronnen die nodig
waren voor overleving. In een groot deel van deze ge
schiedenis zijn kaarten gebruikt als ruimtelijke opnamen
van planimetrische en, meer recentelijk, topografische in-
formatie (figuur 1). Kaarten werden meestal gezien als
symbolische weergaven van de zichtbare ruimte, met ver-
schillende maten van abstraktie. De kartografische Pro
dukten waren in wezen beschrijvend, statisch en
deterministisch. Kaarten werden geraadpleegd voor het
verkrijgen van meetkundige informatie: lokaties, anstan
den, richtingen, oppervlakken en hoogtegegevens.
Met de komst van de Computer, remote sensing en geo-
grafische informatiesystemen heeft de aard van kaarten
echter een drastische verandering ondergaan. De huidige
kaarten zijn meestal thematische kaarten, die de kenmer
ken van plaatsen benadrukken in plaats van hun lokatie
(figuur 2). Ze verschaffen vaak een probabilistisch beeld
van fysische en sociaal-ekonomische verschijnselen, die
niet altijd even onderling meetbaar zijn. Deze kaarten le-
veren vaak ook een momentopname van een wereld die
alweer verändert tijdens het kartografisch produktiepro-
ces. Tenslotte wordt het uiterlijk van de kaarten meer dan
ooit beinvloed door het gebruik van zeer veelzijdige, ge-
raffineerde grafische ontwerptechnieken, die de effektivi-
teit van de informatie-overdracht kunnen vergroten of
vernielen.
Het zou verkeerd zijn om te denken dat de nieuwe ont-
wikkelingen alleen maar het gevolg zijn van de computer-
revolutie. De Computertechnologie verschaffe alleen maar
de middelen om dergelijke veranderingen te kunnen laten
plaatsvinden. In de geschiedenis van de wetenschap ko
men de problemen vaak tegelijk met hun oplossing. In dit
geval werden Computers gebruikt om een nieuwe karto
grafie te laten ontstaan, die oplossingen kon verschaffen
voor de problemen van het hanteren van grote hoeveelhe-
den thematische en topografische gegevens. Met andere
woorden, de invoering van de digitale kartografie en
krachtige Systemen voor het verzamelen en verwerken van
gegevens was het gevolg van de noodzaak om snel en ef-
ficient de enorme organisatorische en managementproble-
men van het post-industriele tijdperk aan te kunnen
pakken. In dit artikel worden enkele voorbeelden gegeven
van de nieuwe uitdagingen waarvoor de kartografen van
nu zieh gesteld zien.
I nfor matie-explosie
We leven in een informatiemaatschappijIn de Verenigde
Staten is eens een schatting gemaakt dat meer dan 50%
van het Bruto Nationaal Produkt terug te voeren is op de
produktie van informatie en dat minder dan 50% afkom-
stig is van de industrie. Daarnaast is het in verschillende
onderzoeken begroot, dat er jaarlijks over de hele wereld
ergens tussen de 9 x 10" en 2 x 1012 beeiden gedrukt wor
den. Dit betekent ongeveer een afbeelding per dag per
hoofd van de wereldbevolking. Er is sprake van een Ster
ke en nog steeds toenemende trend in de richting van
non-verbale kommunikatie. Een deel van die afbeeldingen
wordt gebruikt voor het overdragen van wetenschappelijke
informatie en verschijnt in de vorm van statistische dia-
grammen, grafieken en kaarten. Met name is er een be
hoefte aan het afbeelden van een toenemende hoeveelheid
ruimtelijke informatie, die verder gaat buiten de smalle
KT 1988.XIV.2
29
Drentc.
TU S,
"ä^ficÖTuck t' .itinfloöam Sn JaftiCfcm Ii
tanfloon op't Söatcr in?« -iormcmfncv |j
Figuur 1. Historische kaart, met name gericht op het weergeven
van lokaties (fragment uit de kaart van de Zeventien Provincien
van Willem Jansz. Blaeu, 1608).
