maar wil alleen maar leren omgaan met het besturings-
systeem dat hem in Staat stelt om die kaarten te vervaar-
digen waarvan hij denkt dat die het beste tegemoet komen
aan zijn behoeften en belangstelling. Deze nieuwe ontwik-
keling brengt praktische en filosofische implikaties met
zieh mee.
Het ontbreken van een kartografische inbreng in de tot-
standkoming van kartografische Software kan de verkla-
ring vormen voor de vaak miserabele kwaliteit van de
meeste op de markt zijnde pakketten. Noronha (1987,
p.147) noemt het voorbeeld van het pakket randmap,
waarin de volgende klassen gegenereerd werden voor een
choropletenkaart16-21, 12-16, 5-12 en 15-5. Deze klassen
werden zelfs nog in kaart gebracht ook! De softwarepak-
ketten, die op de markt verkrijgbaar zijn, bieden ofwel te
weinig hulp bij het kontroleren van de logika van door de
gebruiker genomen kartografische beslissingen of geven
verkeerde richtlijnen en kartografische voorbeelden, zoals
het weergeven van absolute getallen door verschillende
kleursoorten.
De fundamentele kartografische kommunikatiemodellen,
die in de jaren zeventig ontwikkeld werden toen de pro-
duktie van kaarten nog gemonopoliseerd werd door karto-
grafen, moeten aangepast worden. De gebruiker is niet
alleen de ontvanger, maar ook de zender. De sociale en
kulturele vooroordelen in de gedachten van de gebruiker
zullen stroomopwaarts in het kartografisch kommunikatie-
proces een rol gaan speien. Men zou verder misschien
kunnen aanvoeren dat de 'ruis' zal verminderen, aange-
zien de een (de kartograaf) niet meer met iemand anders
(de kaartgebruiker) kommunieeert, maar met zichzelf
(figuur 4).
Het gevaar is natuurlijk het verlies van de zogenaamde
'neutraliteif van de kartografisch deskundige, die naar
wetenschappelijke integriteit streefde. Een bijkomend pro-
bleem is het gebrek aan kartografische vaardigheden. Ik
doel hier niet op het vermögen om lijnen en Symbolen te
tekenen, maar op de verschillende domeinen van kennis,
die nodig zijn voor het ontwerpen van een kaart, inklusief
een fundamenteel begrip van de geografie, ruimtelijke
Processen en grafiek. Op de lesroosters van middelbare
Scholen is meestal maar weinig plaats voor deze onder-
werpen. Vandaar dat de gebruiker de beschikking krijgt
over een werktuig dat hij waarschijnlijk niet goed weet te
hanteren. Omdat we niet kunnen beginnen aan de karto
grafische opleiding van de duizenden potentiele gebrui-
kers, die bij het maken van kaarten maar wat gaan
improviseren, moeten we de mogelijkheden gaan onder-
zoeken van het implementeren van 'intelligente' Software
in vooral de eerste fasen van bestaande kartografische te-
kenprogramma's, bij voorkeur in samenwerking met de
commerciele verkopers. Deze Software kan de vorm aan-
nemen van een kartografisch kennissysteem, dat de exper-
tise van een kartograaf van vlees en bloed nastreeft, en
dat richtlijnen verstrekt aan de ondeskundige gebruiker.
Het struktureren van de kartografische expertise teneinde
de kennisbank van dergelijke Systemen te kunnen opbou-
wen zal niet gemakkelijk zijn. Het dwingt de kartografen
ertoe om het besluitvormingsproces dat leidt tot het ma
ken van kaarten te analyseren en te formaliseren. Daarom
is de wetenschappelijke kartografie nu gedwongen om de
inhoud van de leerboeken te konfronteren met de behoef-
te aan konkrete regels, die algemeen geaeeepteerd wor
den. Dit proces vraagt om een nader onderzoek van de
interaktie tussen kartografen en kaartgebruikers, teneinde
verklärende kennis omtrent kaarten zowel als procedurele
kennis omtrent hun vervaardiging te kunnen organiseren.
Konklusie
Er zijn verschillende trends zichtbaar in de recente ont-
wikkelingen van de kartografie, zowel als reaktie op de
wereldomvattende behoefte aan ruimtelijke informatie en
als gevolg van het aankweken van nieuwe behoeften aan
informatie door het vergroten van het openbare bewust-
zijn ten aanzien van de verkrijgbaarheid en bruikbaarheid
van ruimtelijke informatie voor pianologische en beleids-
doeleinden:
1. In een tijdperk waarin de sociale en ekonomische rele-
vantie van de traditionele, grootschalige en analoge
kaartseries voor algemene doeleinden steeds moeilijker
te rechtvaardigen valt, is er sprake van een snelle toe-
name van thematisch kartografische produkten in ana
loge of digitale vorm. De gelijktijdige ontwikkeling
van remote sensing en Gis-technieken en de buitenge-
woon snelle toename van het aantal nationale en regio
nale statistische bureau's zijn ten dele verantwoordelijk
voor deze expansie.
2. De levensduur van kaarten wordt steeds korter. Er zijn
aktuele kaarten nodig om de snelle veranderingen te
kunnen weergeven in de ekonomische ontwikkeling,
hulpbronnen, milieuvervuiling en verstedelijking.
3. De traditionele funktie van kaarten als middel voor de
opslag van ruimtelijke informatie wordt allengs minder
belangrijk, terwijl de kommunikatiefunktie van kaarten
nu in andere vorm gestimuleerd wordt door middel
van de introduktie van grafische softwarepakketten van
hoge kwaliteit.
4. Er worden nu nieuwe vormen van ruimtelijke weergave
onderzocht om afstanden en relaties tussen mensen en
plaatsen af te beeiden in nieuwe metrische termen, die
zijn terug te voeren tot tijds-, kosten- en psychologi
sche barrieres. Deze onderzoekingen leiden tot tot de
verbeelding sprekende kartografische produkten, zoals
kartogrammen, pijlenkaarten en 'bewegende' kaarten.
5. De Gis-technologie heeft een ommekeer gebracht in de
manier waarop wij kaarten gebruiken. Kaarten worden
nu stelselmatig als ruimtelijke Operatoren gebruikt voor
het analyseren van en experimenteren met de interaktie
tussen de verschillende lagen met fysisch- en sociaal-
geografische verschijnselen. Elke kaart kan beschouwd
worden als een ruimtelijke reeks van waarden, die de
toestand van een bepaald verschijnsel beschrijven, zo
als de bodem, vegetatie, luchtvervuiling en bevolkings-
inkomen. Afhankelijk van de nauwkeurigheid van de
metingen kan een betrouwbaarheidscijfer aan de waar
den in de kartografische reeks worden toegekend en in
verband worden gebracht met de betrouwbaarheidscij-
fers van andere kartografische reeksen. Het over elkaar
heen leggen van kaarten wordt een stochastisch proces.
Nieuwe ruimtelijk statistische technieken moeten ont
wikkeld worden teneinde een nauwkeurige schatting te
kunnen doen van de kwaliteit van de resultaten van het
optellen, aftrekken en 'snijden' van kaarten.
6. In toenemende mate worden kaarten vervaardigd voor
een speeifiek doel en voor een enkele gebruiker. Deze
trend in de richting van kaarten op maat werd moge-
KT 1988. XIV. 2
33
