water en atmosfeer) wordt alleen in zoverre behandeld als
relevant geacht wordt in verband met dat welzijn en die
welvaart. Dus de volgorde is: waar zitten de bewoners
van ons land, hoe zijn ze daar gekomen, hoe wonen ze,
hoe recreeren ze, waar werken ze, en welke infrastruk-
tuur is aangelegd om dat mogelijk te maken; welke mo-
gelijkheden en welke gevaren biedt het land voor hun
bestaan, en, ten slotte, welke maatregelen hebben ze
geinstitutionaliseerd om hun welvaart en welzijn in dit
land ook voor de toekomst te behouden?
Zo'n verhaal loopt alleen maar als er sprake is van een
als logisch ervaren opbouw, en als de hierboven genoem-
de vergelijkingsmogelijkheden gegarandeerd zijn.
Gebruik Atlas van Nederland
Op welke manier de huidige Atlas van Nederland precies
gebruikt wordt is niet bekend. In tegenstelling tot bijvoor-
beeld in Canada (vierde editie National Alias of Canada)
(groot, 1979) heeft er in Nederland nog geen gebruikers-
onderzoek plaats gevonden. Kennelijk voorziet de Atlas
echter wel in een zekere behoefte aan voorbewerkte, gei'n-
terpreteerde en kartografisch verantwoorde ruimtelijke in-
formatie, omdat er zowel bij de eerste als bij de tweede
editie sprake is van zo'n kleine 10.000 afnemers (vanwege
de aankoop door bibliotheken en dergelijke zal het werke-
lijke aantal gebruikers vele malen groter zijn).
De eerste editie van de Atlas van Nederland, die werd
uitgegeven tussen 1963 en 1977 (met een Supplement bis
sen 1978 en 1981), was een komplete inventarisatie van al
le relevante ruimtelijke informatie voor met name
wetenschappelijk gebruik. De eerste Atlas van Nederland
was, zoals de andere nationale atlassen, al een geogra-
fisch informatiesysteem 'avant-la-lettre'. De tweede uitga-
ve, die begon te verschijnen in 1984 en die dit jaar
voltooid zal worden (zie tabel 1), vormt geen komplete
inventarisatie meer, maar is veel meer probleemgericht en
toegankelijker gemaakt voor een breed publiek van met
name docenten en Studenten van het middelbaar en hoger
(beroeps)onderwijs, de onderbouw van universitäre oplei-
dingen en daarnaast personen met een middelbaar of ho
ger opleidingsniveau, die hetzij vanwege hun
beroepsuitoefening (bijvoorbeeld bij wetenschappelijk on-
derzoek of beleidsvoorbereiding), hetzij uit algemene inte-
resse, belangstelling hebben voor hetgeen gepresenteerd
wordt.
Met de Atlas van Nederland worden de uitkomsten van
het inventariserend werk van de overheid voor iedereen
toegankelijk gemaakt. De overheid maakt er in feite de
uitgangspunten mee bekend waarop ze haar bestuur en
beleid baseert. Door de presentatie in de vorm van een
nationale atlas is een instrument geschapen waarmee ie
dereen de verschillende patronen, die de inventarisaties
voor ons land opleverden, kan vergelijken.
Het traditionele naslagwerk, zoals gevormd door de eerste
en tweede editie van de Atlas van Nederland, voorziet in
een behoefte. In de praktijk zijn er qua gebruiksmogelijk-
heden echter toch wel wat beperkingen. De Atlas van Ne
derland is een betrekkelijk statische momentopname. De
ruimtelijke informatie is voorbewerkt, gestandaardiseerd,
gegeneraliseerd en op bepaalde wijzen kartografisch
weergegeven om vergelijkingen mogelijk te maken, maar
Tabel 1. De 20 katernen van de tweede editie van de
Atlas van Nederland.
Hoofdthema 1: Verleden, heden en toekomst van bevolking,
Steden en dorpen
1. Bevolking*
2. Bewoningsgeschiedenis*
3. Steden*
4. Dorpen
Hoofdthema 2: Hoe de mensen in Nederland leven
5. Wonen*
6. Voorzieningen*
7. Recreatie*
Hoofdthema 3: De onderneming Nederland
8. Werken
9. Bedrijven*
10. Landbouw
11. Poort van Europa*
12. Infrastructuur*
Hoofdthema 4: De geschiedenis, de huidige situatie, bestaande
en toekomstige problemen van landschap en milieu
13. Geologie*
14. Bodem*
15. Water*
16. Landschap*
17. Milieu
Hoofdthema 5: De ordening van ons land, oude en nieuwe plan
nen, theorie en praktijk
18. Ruimtelijke ordening*
19. Stadsinrichting*
20. Landinrichting*
reeds versehenen
daarom kan niet aan alle specifieke analytische en synthe
tische behoeften van alle gebruikers van die ruimtelijke
informatie tegemoet worden gekomen. Zoals bij topogra-
fische kaarten, kunnen niet alle gebruikers in dezelfde
mate tevreden worden gesteld.
Technologische ontwikkelingen
Indien er een nationale-atlas informatiesysteem wordt op-
gebouwd zal dit leiden tot een digitaal bestand van geo-
grafische gegevens die in digitale maar ook in andere
vorm kunnen worden gepresenteerd of toegankelijk ge
maakt. Als gevolg van recente ontwikkelingen op het ge-
bied van digitale technologie en
telekommunikatiesystemen doemen er verschillende moge-
lijkheden op voor de distributie van de opgeslagen ruim
telijke informatie.
Een traditionele gedrukte nationale atlas
Een in digitale vorm opgebouwde atlas kan als basis blij-
ven dienen voor een 'traditionele' gedrukte atlas. De be
hoefte aan een dergelijke atlas en naslagwerk, waarvoor
geen speciale leesapparatuur vereist is, zal de körnende
jaren zeker nog wel blijven bestaan. Met name is dat het
geval in het onderwijs, waar behoefte is aan een in logi
sche volgorde opgebouwd 'atlasverhaal'.
Een nationale atlas op magneetschijf
Kaarten en tekst kunnen ook in een bepaalde volgorde
48
KT 1988. XIV. 2
