Integratie van topografische kaarten en satellietgegevens
voor aktualisatie van landgebruik
F.B. van der Laan
Inleiding
De twee meest toegankelijke en komplete bronnen van
geografische informatie over Nederland zijn topografische
kaarten en satellietbeelden. Beide bronnen hebben hun
voor- en nadelen in het gebruik.
Topografische kaarten zijn de meest nauwkeurige bronnen
van geografische informatie. Het maken van deze kaarten
is echter zeer arbeidsintensief. De kaarten zijn pas drie
tot vijf jaar na de opname van de luchtfoto's beschikbaar
en herzieningen worden slechts eenmaal in de vijf tot tien
jaar gemaakt, afhankelijk van de regio. De geometrische
nauwkeurigheid gaat hier dus ten koste van de aktualiteit.
Omdat ze het meest nauwkeurige en komplete bestand
vormen, worden de kaarten voor velerlei toepassingen ge-
bruikt. Geografische (landgebruiks)klassen worden door
iedere discipline op eigen wijze gedefinieerd en inge-
deeld. De klassen op de kaart worden daarom vaak als
rigide ervaren2-4.
Satellietsensoren leveren al zo'n 15 jaar kontinu en van de
hele wereld nieuwe beeiden van de situatie op aarde. Een
onderzoek van alle Landsatbeelden die tussen 1 januari
1975 en 31 december 1986 van Nederland zijn gemaakt1
liet zien dat er gemiddeld twee keer per jaar een volledig
wolkenvrij beeld van heel Nederland samengesteld kan
worden, en van kleinere gebieden van 50 x 50 km zelfs
gemiddeld 5 keer per jaar. De nauwkeurigheid van de in
formatie die uit deze beeiden geextraheerd kan worden,
voldoet echter te vaak nog niet aan de eisen die in de
westerse wereld gesteld worden2'34.
In het in dit artikel beschreven onderzoek zijn de moge-
lijkheden onderzocht van het aktualiseren van informatie
op topografische kaarten door gebruik te maken van beei
den van de Landsat Thematic Mapper (tm), de spot pan
chromatische en de spot multispektrale (mss) sensor.
Informatie van topografische kaarten werd hierbij digitaal
gekombineerd met satellietbeelden.
Het onderzoek omvatte twee fasen. In de eerste fase werd
een produkt ontwikkeld dat met name geschikt is voor
het snel verkrijgen van een overzicht van veranderingen
in het landschap. Van de topografische kaart werd slechts
lijninformatie betreffende wegen, naamgeving, bebouwing
en water gebruikt. Deze dementen vormen een geogra-
fisch referentiekader voor de interpretatie van satellietin-
formatie.
In de tweede fase van het onderzoek werd alle themati
sche vlakinformatie van een topografische kaart gedigitali-
seerd. Waar lijninformatie (van een kaart 1:50.000) een
resolutie van 0,1 mm (5 m grondresolutie) nodig heeft
voor een goede representatie, wordt vlakinformatie nog
goed weergegeven met 0,2 mm of 0,4 mm (10-20 m grond
resolutie). Deze resolutie komt overeen met die van satel
lietbeelden en resulteert in gegevensbestanden die digitaal
goed verwerkbaar zijn. De topografische informatie kan
daardoor als een punt-voor-punt referentiekader gebruikt
worden om de resultaten van een satellietbeeldklassifikatie
te verbeteren.
Doelstellingen
De doelstellingen van de eerste fase van de Studie waren:
het vinden van een manier om de gegevens van de bei
de bronnen zo te kombineren dat hun specifieke voor-
delen behouden blijven, dat wil zeggen de
geometrische nauwkeurigheid van de topografische
kaart en de aktualiteit van de satellietbeelden;
het evalueren van de mogelijkheden van de drie meest
in aanmerking körnende bronnen van satellietgegevens
- Landsat tm, spot mss en spot panchromatische beei
den - voor visuele/manuele aktualisatie van landge
bruik op topografische kaarten.
De doelstellingen van de tweede fase van de Studie
waren:
het ontwikkelen van een digitale methode voor het ver
beteren van de betrouwbaarheid van landgebruiksgege-
vens verkregen uit satellietbeelden door gebruik te
maken van bestaande informatie van een topografische
kaart;
het evalueren van de flexibiliteit van de methode voor
het onderscheiden van landgebruiksklassen.
Materiaal
Topografische informatie kan op een fotografische en een
digitale manier met satellietbeelden gekombineerd wor
den. Voor deze Studie werd de digitale aanpak gekozen
om een maximale geometrische nauwkeurigheid te berei-
ken, om de grootst mogelijke flexibiliteit in het kombine
ren van gegevens te verkrijgen en in verband met
automatisering in de volgende stadia van het onderzoek.
Voor beide fasen van de Studie werd de topografische in
formatie gedigitaliseerd met behulp van een Optronics
4040 Scanner van Intergraph Europe Inc. Alle verdere
bewerkingen werden uitgevoerd op het reseda beeldver-
werkingssysteem van het Nationaal Lucht- en Ruimte-
vaartlaboratorium (nlr), dat gebaseerd is op een
DiPix-systeem. Met een Optronics C4300 kleurenfilm-
schrijver werden de resulterende thematische kaarten ver-
vaardigd.
Voor de eerste fase van de Studie werd in overleg met de
Topografische Dienst gekozen voor een gebied van
20 x 25 km, dat afgebeeld wordt door het topografische
KT 1988.XIV.2
69
