zullen de resultaten van het verifikatieproces beschreven
worden.
Resultaten
Eerste fase: Een gebruiksvriendelijk satellietbeeld
De eerste fase resulteerde in een serie van zes produkten
en wel de drie satellietbeelden zelf, het TM-beeld met to-
pografische themafile, het panchromatisch spor-beeld met
topografische themafile en een 'optimaal produkf. Dit 'op
timale produkt' werd samengesteld uit de panchromatische
spor-band (die het hoogste detail geeft, dat een civiele sa-
telliet kan leveren), de infrarode band van het spot mss-
beeld (met de een na hoogste resolutie en met additionele
informatie betreffende vegetatie en water) en de topografi
sche themafile (die een geografisch referentiekader levert
voor de interpretatie van het beeld en het mogelijk maakt
in een oogopslag de verschillen tussen 1977 en 1986 te
overzien).
Als losse bijlage bij dit artikel is een poster gevoegd, die
het eindprodukt laat zien met en zonder topografische in
formatie. Dit maakt het mogelijk voor iedere geinteresseer-
de, om zelf waar te nemen welk detail vanaf een hoogte
van 832 km kan worden waargenomen en hoe eenvoudig
het is de veranderingen in het landschap tussen 1977 en
1986 uit te vinden met behulp van de topografische
referentie-informatie.
Veranderingen in de tijd en details die de moeite van het
opzoeken waard zijn:
Elke plaats heeft in de tussenliggende periode wijken
bijgebouwd. Dit kan worden afgeleid uit het feit, dat
de blauwe kleur die bebouwing aangeeft een grotere
oppervlakte inneemt dan de gele patronen waarmee de
bebouwde kom uit 1977 is aangegeven. Vooral bij
Leusden, in Amersfoort-Noord en bij Bunschoten zijn
de uitbreidingen aanzienlijk.
In Amersfoort-Noord en -West worden grote weg wer
ken uitgevoerd.
Van de snelweg A28/E8, die getraceerd op de kaart
van 1977 Staat aangegeven was het zandlichaam klaar
op het moment van opname. Rondom de nieuwe weg
in aanleg is een verscheidenheid aan veranderingen in
de ruimtelijke ordening op te merken, zoals een nieu
we golfbaan op de plaats van de Boskamp en uitbrei
dingen van het oefenterrein de Leusderheide.
Uitbreiding van het meertje 'de Zanderij' längs de A12
en een nieuw door de mens aangelegd meertje ten
westen van Leusden.
Verplaatsing van de paardenrenbaan bij het Universi-
teitscentrum De Uithof in de zuidwesthoek van de
kaart.
Overal in het landelijk gebied kunnen nieuwe gebou-
wen of uitbreidingen van erven of gebouwen worden
waargenomen
Met name de panchromatische band geeft zulke gede-
tailleerde informatie, dat de witte wiggen op snelwe-
gen, die op- en afritten aangeven, waargenomen
kunnen worden.
Op het panchromatische beeld komen op een aantal
plaatsen kleine wölken voor, zoals bij Woudenberg,
Rijsenburg en Zeist. Door dünne wolkenpatronen zoals
tussen Maartensdijk en Baarn en tussen Spakenburg en
Hooglanderveen wordt de scherpte van het beeld plaat-
selijk bei'nvloed.
Sommige verschillen tussen de kaart en het satelliet
beeld zijn niet het gevolg van veranderingen in het
landschap, maar van procedures die bij het tekenen
van een kaart worden gevolgd. Zo is slechts de helft
van de zandwegen op de Leusderhei op de kaart aan
gegeven. Het aangeven van alle percelen in de Eem-
polder zou de kaart onleesbaar maken, daarom wordt
slechts ongeveer de helft aangegeven.
Een vergelijking tussen het satellietbeeld met en zonder
topografische informatie maakt onmiddelijk duidelijk wat
het nut van de kombinatie is. In het satellietbeeld is het
moeilijk om een betrouwbare plaatsbepaling te maken.
Verder is bepaling van de veranderingen in de tijd niet of
slechts met moeite mogelijk. Met behulp van de topogra
fische informatie is zowel plaatsbepaling als de bepaling
van veranderingen in het landschap eenvoudig geworden
en komt de informatie die er in het beeld aanwezig is,
goed tot z'n recht.
De informatie-inhoud van satellietbeelden
De term 'topografische informatie' wordt in dit artikel ge-
bruikt voor informatie over het wegen- en waternet, be-
bouwd terrein en andere infrastruktuur in het landschap.
(Dus niet voor bijvoorbeeld reliefinformatie.) De meeste
van deze topografische Objekten zijn relatief klein, dat wil
zeggen net onder of boven de grens van waarneembaar-
heid op satellietbeelden. Om deze reden is een deel van
het onderzoek gewijd aan de waarneembaarheid van topo
grafische Objekten op het Landsat tm-, spot mss en het
spot panchromatische beeld. Panchromatische luchtfoto's
op schaal 1:18.000 uit het voorjaar van 1986 zijn hierbij
gebruikt als referentie. Ook de topografische themafile
zelf is gebruikt ter kontrole. In veel gevallen maakte de
topografische informatie uit 1977 het mogelijk een veran-
dering (in de loop) van een weg of houtwal te konstateren
zonder dat de elementen zelf spektraal herkenbaar waren.
73
Grootte
SPOT
SPOT
Landsat
van
panchro-
MSS
TM
kategorie matisch
spoorwegen
(0 10 m)
50
km
100%
100%
100%
snelwegen
(0 30 m)
60
km
100%
100%
100%
hoofdwegen
(0 11 m)
110
km
100%
100%
80%
overige ver-
harde wegen
(0 8 m)>500
km
90%
70%
50%
onverharde
wegen
(03-4 m)
in een omgeving met
weinig kontrast
20
km
30%
10%
0%
in een omgeving met
hoog kontrast
30
km
100%
100%
40%
rivieren
(0 30 m)
30
km
100%
100%
100%
kanalen
(0 20 m)
20
km
70%
90%
100%
kanalen/sloten
(0 8 m)
70
km
0%
10%
10%
houtwallen
(0 30 m)
3
km
100%
100%
100%
houtwallen
(0 20 m)
15
km
70%
80%
90%
houtwallen
(0 10 m)
25
km
40%
40%
30%
huizen op het platteland
1000
90%
90%
100%
huizen in bebouwde kom
>50000
80%
40%
0%
Tabel 5. Waarneembaarheid van kleine topografische elementen
op drie soorten satellietbeelden.
KT 1988. XIV. 2
