het uitvoeren van veldwerk, via de aanschaf en interpreta-
tie van luchtfoto's of een kombinatie hiervan. Deze me-
thoden zijn arbeidsintensief en duur. Het gebruik van
satellietbeelden is in deze Studie bekeken als een alterna-
tieve bron van informatie.
Het is duidelijk geworden, dat kombinatie van satellietge-
gevens met bestaande informatie essentieel is, om veran-
deringen in het landschap alleen al te kunnen konstateren.
Twee methoden zijn onderzocht, die elk voordelen en na-
delen hebben en verschillende produkten opleveren:
Satellietbeelden gekombineerd met lijnvormige topo-
grafische informatie zijn het meest geschürt voor het
regelmatig geven van een snel overzicht voor visuele
interpretatie. Een dergelijke topografische themafile
kan eenvoudig gemaakt worden en kan door middel
van een betrekkelijk goedkope procedure tot een bruik-
baar produkt, in feite een gebruiksvriendelijk satelliet-
beeld, verwerkt worden.
Per blad geeft een dergelijk produkt een overzicht over
een gebied van 20 x 25 km. Voor hetzelfde gebied zijn
30-40 stereoparen van luchtfoto's schaal 1:18.000 nodig.
Een volledige bedekking van het hele land met deze
foto's wordt eens in de drie jaar gemaakt. Het optima
le produkt laat echter geen details zien, kleiner dan
vier meter. Het kan daarom niet in alle gevallen als
een alternatief voor luchtfoto's gebruikt worden.
In de tweede fase van het onderzoek werden de moge-
lijkheden voor een veel grondiger en vollediger aktua-
lisatie van een kaartblad onderzocht. Deze methode is
bewerkelijker en dus duurder, maar levert informatie
over de veranderingen in de tijd van elk beeldpunt. In
dit onderzoek werden alle klassen die als vlakelement
op de kaart aangegeven staan tot een kaartdekkende
themafile verwerkt. Omdat vlakelementen minder de
tail vereisen voor een korrekte weergave, levert digita-
lisatie een kleiner en dus eenvoudiger verwerkbaar
digitaal bestand op.
In deze fase werd niet het satellietbeeld zelf gebruikt,
maar informatie, die tevoren werd verkregen middels
een ('maximum likelihood') klassifikatieprocedure. De
ze stap vereist het verkrijgen van veldgegevens en 3-5
iteratiecycli om tot een goed resultaat te komen. De
verwerkingskosten hoeven echter niet voor elk kaart
blad gemaakt te worden. Met vrijwel dezelfde kosten
kan het gebied van vele kaartbladen tegelijk geklasssi-
ficeerd worden.
Een klassifikatie levert informatie, die afhankelijk van
de klasse een betrouwbaarheid van 40-90% heeft. Dit
is voor de meeste toepassingen in Nederland onvol-
doende. De kombinatie van het klassifikatieresultaat
met de topografische informatie maakt het mogelijk,
dat de betrouwbaarheid van de verkregen informatie
tot bijna 100% opgevoerd kan worden en dat verschil
lende additionele klassen onderscheiden kunnen wor
den.
Het onderzoek naar de mogelijkheden van het gekom
bineerd gebruik van topografische en satellietinforma-
tie, heeft zieh in de tweede fase uitsluitend
geconcentreerd op verwerking via zogenaamde Took-
up table transformaties'. Ondanks de ingewikkelde
naam, zijn dit bijzonder eenvoudige en snel uit te voe-
ren manipulaties met de klassekode, zoals die in ta-
bel 4 aangegeven zijn. De nadruk bij de look-up table
bewerkingen ligt op kennis van de trends van verande
ringen in het landschap en van de verschillen tussen
de informatie van de topografische kaart en het klassi
fikatieresultaat.
Geometrische nauwkeurigheid
Van informatie verkregen uit satellietbeelden kan niet ver
wacht worden, dat deze nauwkeuriger is dan die van een
De aangegeven verschuivingen van 20 tot zelfs 40 m (4-8
scanbreedtes) die optraden tussen de verschillende kaart-
lagen in de eerste fase konden teruggebracht worden tot
minder dan een in de tweede fase, door het digitalisatie-
proces beter te standaardiseren.
Een strukturele beperking van de nauwkeurigheid van
metingen aan gerasterde produkten zoals satellietbeelden,
is de grootte van de oorspronkelijke pixels. Een meting
kan slechts nauwkeurig zijn tot maximaal twee keer de
helft van een pixelgrootte voor lijnvormige elementen, en
voor oppervlaktemetingen tot de helft van de oppervlakte
van de randpixels. Echter ook de topografische kaart
heeft zijn beperkingen voor het kwantificeren van veran
deringen in landgebruik.
Het aktualiseren van landgebruik
Met behulp van visueel/handmatige technieken
De topografische lijninformatie die over een satellietbeeld
wordt afgebeeld, verhoogt de gebruiksvriendelijkheid er-
van aanzienlijk, zoals uit de vergelijking van de linker
en rechterkant van de bijlage opgemerkt kan worden. In
tegenstelling tot een topografische kaart met 7-10 gedefi-
nieerde klassen van landgebruik geeft het satellietbeeld
een scala aan 'ruwe' gegevens. Het aantal in principe te
onderscheiden klassen wordt bepaald door het aantal
spektrale informatie-eenheden (kleurenkombinaties in de
drie samenstellende banden). Het aantal kleuren wordt
theoretisch bepaald door het aantal kleurgradaties per
band. Meestal zijn dit er in de orde van
30 x 50 x 100=150.000. Deze kleurklassen kunnen door
verschillende diseiplines voor verschillende doelen en toe
passingen anders gegroepeerd worden. Bijvoorbeeld bos-
bouwers vereisen een verdergaand onderscheid in
bostypen dan de 1-2 typen die er gespeeifieeerd zijn op
de topografische kaart. Een satellietbeeld, en zeker een
dat van goede geografische referenties is voorzien en
eventueel is voorbewerkt om bepaalde klassen goed zicht-
baar te maken, geeft de mogelijkheid om de vele soorten
landgebruik en de dynamiek daarin te bepalen, zoals:
- de omzetting van grasland in landbouwgrond en vice
versa of een van beide in bebouwing;
- veranderingen in bosareaal, dunning en eventueel
opsporing van ziektepatronen;
- sporadisch voorkomende of snel veranderende typen
van landgebruik zoals sportterreinen, autodumpplaat-
sen, vuilstortplaatsen, kassen, omzetting van gras- of
bouwland naar bollenvelden enzovoort.
Met handmatige technieken is het gebruik van het opti
male produkt beperkt tot algemene stratifikaties en tot het
inventariseren van klassen die beperkt voorkomen. Voor
een integrale kartering of aktualisatie van een gebied of
kaartblad is de techniek die in de tweede fase ontwikkeld
is, de meer aangewezen weg.
Met behulp van 'look-up table' manipulaties
Satellietbeeldklassifikaties worden al 10-15 jaar uitge-
voerd, maar hebben nog niet tot veel operationele toepas
singen geleid. Afgezien van faktoren als kosten en
76
KT 1988.XIV.2
