AQT"! f AI/' 111 Opk 11
bn
JH .Jk/m JL M. B M JL
Hameleers, M.West-Friesland in ou-
de kaarten. Wormerveer: Stichting Uit-
geverij Noord-Holland, 1987. 144 pp.
24 x 30 cm. ISBN 90 71123 05 7.
Prijs f69,50.
Met deze uitgave is een boek versehe
nen met afbeeldingen van oude kaarten
van (delen van) West-Friesland. De op-
zet is ontleend aan het boek over de
Vechtstreek van M. Donkersloot-de Vrij
(Weesp, 1985). Daarin worden oude
kaarten van de Vechtstreek in verband
gebracht met de landschapsgeschiede-
nis. Over de landschappelijke ontwik-
keling van West-Friesland gaat dit boek
echter niet; het is een verzameling van
reprodukties van circa 50 (gedrukte en
handgetekende) oude kaarten, die in 40
nummers beschreven en toegelicht wor
den. De weergave is deels (20 kaarten)
in kleur, deels in zwart-wit. Bij de be-
schrijvingen worden literatuur en vind-
plaats gegeven. De toelichting behandelt
hetgeen bekend is over auteur, date-
ring, reden van kartering en inhoud
van de kaart.
Het boek begint met een overzicht van
'West-Friesland door de eeuwen heen'
van de hand van F. Wennink.
Daarna volgt een uiteenzetting getiteld
'De kaarten van West-Friesland'. De af-
gebeelde kaarten dateren uit de periode
tussen 1520 en 1866 (deze laatste da-
tum zal met het verschijnen van de
TMK te maken hebben).
Het gebruik van oude kaarten om iets
over het verleden van een Streek aan de
weet te komen, neemt de laatste jaren
in verheugende mate toe. Voor dat ge
bruik zijn niet alleen gidsen nodig die
dat onderzoek mogelijk maken, maar
ook reprodukties van oude kaarten, in
faesimile of anderszins. Voor regionaal-
historisch onderzoek is de publikatie
van ieder boek dat die kaarten in het
licht brengt toe te juichen, zeker als
het, zoals in dit geval, om een groot
aantal manuscriptkaarten gaat, die niet
of weinig bekend zijn. Reklame voor
kaartgebruik wordt het best door de
kaarten zelf gemaakt. Dat geldt ook
voor deze uitgave: niet alleen een
Westfries maar elke kaartliefhebber zal
met plezier de kaarten bekijken. De
kwaliteit van de reproduktie is uitste-
kend. Toch zijn sommige kaarten he-
laas niet leesbaar omdat ze te klein
zijn afgedrukt. Hier heeft kennelijk de
weergave van het totaal afgebeelde ge-
bied geprevaleerd boven het geven van
de informatie in de kaart.
De chronologische orde zoals in De
Vechtstreek betracht, is hier losgelaten,
de kaarten staan per regio bijeen. Al
dus vertoont zieh niet de ontwikkeling
van de kartografische techniek in de
loop der tijd, maar ligt het accent op
het per regio beschikbare materiaal.
De inleiding geeft daarvan een over
zicht, ingedeeld in de kaarttypen: topo-
grafische overzichtskaarten, juridische,
prekadastrale en militaire kaarten,
stadsplattegronden en zeekaarten. Van
elk van deze typen werd zoveel moge
lijk een voorbeeld gekozen.
Een tweede selektiekriterium betraf de
potentiele waarde van de kaart als bron
voor de geschiedenis van West-Fries-
land, dit in de ruime zin des woords.
Een zo ruim kriterium voor de keuze
van 40 kaarten uit 350 jaar historie van
een zo voortdurend veranderend gebied
moet wel tot een subjektieve selektie
leiden. Een troost voor de auteur is dat
ook een aanvechting daarvan subjektief
is. Maar waarom wel de blijkbaar ge-
fantseerde kaart van Alting en niet die
van G. de Vries Azn of Beekman;
waarom geheel West- en Midden-
Nederland in de kaart van Visscher;
waarom drie maal het haventje van
Wijdenes (al is het wel een prachtig
haventje maar geen grootschalige
zeekaarten; waarom acht pagina's voor
een onleesbare tekening van de West
friese omringdijk; waarom niets van de
kadastrale kartografie en niets van het
type civiel en cultuurtechnische teke-
ningen (bijvoorbeeld een van die dijk-
profielen bij nr 18) dankzij welke
West-Friesland boven water kon
blijven!
Echter, wat ontbreekt laat onverlet
waarde van het vele onbekende kaart-
materiaal dat op deze wijze voor een
groot publiek beschikbaar komt. De
toelichtingen geven allerlei gegevens
over de toenmalige funktie van de
kaarten. Die teksten, die in een nogal
omslachtige stijl zijn geschreven, ma
ken de uitgave ook voor niet regionaal
geinteresseerden belangwekkend want
ze gaan over het gebruik van kaarten in
het verleden.
Voor de Westfriese leek zou het boek
nog aan waarde hebben gewonnen als
hij iets meer op weg was geholpen bij
eigen historisch-kartografisch onder
zoek: vermelding van kaartenverzame-
lingen en hun toegankelijkheid, een
apart overzicht van de beschikbare gid
sen voor regionaal-kartografisch onder
zoek, van versehenen facsimile's en van
aanbevolen literatuur was zeer op zijn
plaats geweest in deze uitgave, die zieh
ten doel steh "de weg naar de kaart te
effenen". Nu wordt dit doel bereikt op
de kracht van de afbeeldingen van de
kaarten en dankzij de funktionele kon-
tekst, waardoor dit boek de moeite
waard is, niet alleen voor autochtonen
maar voor alle liefhebbers van oude
kartografie.
Het boek is verkrijgbaar in de boek-
handel of rechtstreeks bij de Stichting
Uitgeverij Noord-Holland, Postbus 28,
1520 AA Wormerveer (tel. 075-286951).
M. Kok
Beeldrechtwijzer, Auteursrecht van
beeidende kunstenaars. Samenstellers:
Karel J. Berkhout en Cas Smitshuijsen.
Den Haag: Staatsuitgeverij1987.
127 pp. ISBN 90 12 05573 3.
Prijs f29,50.
Sinds 1977 bestaat in Nederland de
Stichting Beeidrecht, die de auteurs-
rechtelijke belangen van beeidende
kunstenaars behartigt. Deze belangen-
behartiging krijgt op drie manieren
gestalte. Allereerst neemt Beeidrecht
van de auteur het 'toestemmingsrecht'
over; gebruikers van auteursrechtelijk
beschermde werken vragen aan Beeid
recht, als centraal en makkelijk bereik-
baar instituut, toestemming tot het
gebruik van werk. Daarnaast regelt
Beeidrecht de inkasso van de verschul-
digde vergoedingen. Tenslotte kunnen
aangesloten auteurs bij Beeidrecht aan-
kloppen voor advies en juridische
KT 1988. XIV. 2
81
