Bodem in beeld, brochure uitgegeven
door de Rijks Geologische Dienst te
Haarlem, de Stichting voor Bodemkar-
tering te Wageningen en de Dienst
Grondwaterverkenning TNO te Delft.
Zonder nummer, auteur en jaartal.
Er bestaat in Nederland een relatief
grote kennis van de eigenschappen van
grond en grondwater. Toch wordt van
deze kennis volgens de samenstellers
van deze brochure nog maar zeer be-
perkt gebruik gemaakt. De brochure
dient in de eerste plaats om planvor-
mers en grondgebruikers te informeren
over de mogelijkheden om de aanwezi-
ge kennis beter te benutten.
Voorin de brochure zijn fragmenten
van de geologische kaart, de geomorfo-
logische kaart en de bodemkaart opge-
nomen op schaal 1:250.000. In 12 an
dere kaarten wordt op basis van ar-
chiefgegevens een voorbeeld gegeven
van de verwerking van aardkundige ge-
gevens voor uiteenlopende vormen van
landgebruik in de Betuwe en het Land
van Maas en Waal. De kaartschaal va-
rieert per thema van 1:250.000 tot
1:50.000. Elke kaart is voorzien van
een legenda en een toelichting; soms is
ook een profiel of een blokdiagram
toegevoegd. De kaarten hebben betrek-
king op de volgende thema's: geohy-
drologische Systemen, bodemgeschikt-
heid voor weidebouw, kwetsbaarheid
voor egalisaties, nitraat, grondwater-
kwaliteit, fluktuatie grondwaterstanden,
zetting, bouwrijp maken, funderings-
diepte, industriezand, aardwarmte en
diepe kleilagen. Uit de kaarten kan bij-
voorbeeld worden afgeleid waar de
grond optimaal geschikt is voor bepaal-
de gebruiksdoelen. Ook kunnen op ba
sis van de kaart alternatieve lokaties
voor bepaalde ingrepen worden aange-
geven.
De intentie van de samenstellers om
het (laten) maken van 'toegepaste' kaar
ten meer te propageren moet zeker
worden toegejuicht. Toch kunnen dit
soort kaarten ook gemakkelijk worden
misbruikt door belangengroeperingen
voor politieke doeleinden.
Omgekeerd kunnen politieke uit-
gangspunten (bewust of onbewust) een
rol hebben gespeeld bij de samenstel-
ling van de kaarten. Voorbeelden zijn
ook in deze brochure gemakkelijk te
vinden. Wat moet men bijvoorbeeld
denken van de kwalifikatie 'beperkte
mogelijkheden voor weidebouw' die
aan de komgebieden wordt gegeven.
Deze gebieden worden vrijwel nergens
anders voor gebruikt, en zijn ook nau-
welijks op een rendabele wijze anders
te gebruiken! De schaal van geplande
ingrepen is daarnaast van belang voor
de samenstelling van de legenda. Zo
staan de stuwwallen op de kaart
'kwetsbaarheid voor egalisaties' aange-
geven als 'niet kwetsbaar', terwijl de
stuifzandgebieden bij Leersum als
'kwetsbaar' worden aangeduid. Derge-
lijke kwalifikaties zijn echter alleen
houdbaar als de grootte van geplande
ingrepen mede in beschouwing wordt
genomen. Dit soort bezwaren geldt
minder sterk voor kaarten waarin
kwantitatieve gegevens zijn verwerkt,
zoals zanddiepte of funderingsdiepte en
diepteligging van ondoorlatende kleila
gen. In verband met de interpretatie
van de gegevens op de kaarten blijft
het toch nodig, om tot op het hoogste
beslissingsniveau gebruik te maken van
adviezen van terzake deskundigen. Het
zou aanbeveling verdienen om de ge-
bruikers van dit soort kaarten erop te
wijzen. dat naast het advies van des
kundigen van de rgd, Stiboka en dgv,
inzicht nodig is in de onderlinge sa
menhang van alle landschappelijke fak-
toren. Fysisch geografen zijn bij uitstek
geschikt voor het vervullen van juist
deze taak.
H.J.A. Berendsen
Jose Maria Morelos y Pavon. Atlas
Historico Biografico. Mexico: Instituto
Nacional de Estadistica, Geografla e
Informatica. 22 x 31 cm. 125 pp.106
illustraties waarvan 68 reprodukties
van oude kaarten. ISBN 968 892 0061.
Ter gelegenheid van de 175e herden-
king van het begin van de strijd voor
de onafhankelijkheid van het land heeft
het Mexicaanse Instituto Nacional de
Estadistica, Geografia e Informatica, in
1985 een tweetal historische atlassen
uitgegeven, beide rijkelijk voorzien van
reprodukties van oude kaarten. De eer
ste, getiteld La Independencia de Mexi
co, behandelt het gehele tijdvak van de
opstand van 1810 tot 1821, het jaar
waarin Spanje de onafhankelijkheid van
het land erkende. De tweede atlas heeft
een historisch-biografisch karakter en
is gewijd aan de vrijheidsstrijder Jose
Maria Morelos y Pavon (1765-1815),
kortweg Morelos genoemd. Merkwaar-
dig genoeg zijn van beide atlassen
slechts 2500 exemplaren gedrukt, zodat
de verspreiding niet anders dan beperkt
kan zijn. Tijdens het iCA-kongres in
1987 in Morelia (het vroegere Vallado-
lid, vernoemd naar Morelos), gelukte
het mij op de markt nog een bescha-
digd exemplaar van laatstgenoemde at
las op de kop te tikken. Hieraan zijn
onderstaande opmerkingen gewijd.
Pater Morelos werd, in zijn geboorte-
plaats Valladolid, opgeleid aan het
priesterseminarium San Nicolas, date-
rend van 1540 en bekend om zijn
utopisch-socialistische traditie. Het was
hier dat de vrijheidsstrijd ontbrandde
onder leiding van Miguel Hidalgo y
Costilla, rektor van het seminarium,
die na aanvankelijke suksessen in 1811
door de royalisten gevangen werd geno
men en gefusilleerd. De opstandelingen
vonden een nieuwe leider in de per-
soon van Morelos, man van bijzondere
gaven, bezield door vrijheidsideaal en
gelijkheidsbeginsel, die, gesteund door
een groeiende aanhang zijn gezag over
de huidige zuidelijke provincies Micho-
acan, Guerrero en Oaxaca wist uit te
breiden. Hij veroverde de destijds be-
langrijke havenstad Acapulco en be-
dreigde zelfs de hoofdstad Mexico. In
1813 riep Morelos in het veroverde ge-
bied een volksvergadering bijeen die de
onafhankelijkheid van Mexico prokla-
meerde, hetgeen een jaar later werd
gevolgd door de opstelling van een
koncept-grondwet. Op grote schaal ver-
zetten de opstandelingen zieh tegen de
wet en vervingen royalistische bestuur-
deren door republikeinen. In 1815 werd
Morelos echter door de troepen van de
Spaanse onderkoning overmeesterd en,
evenals zijn voorganger in 1811, geexe-
cuteerd. Als vrijheidsstrijder van het
eerste uur wordt zijn nagedachtenis,
evenals die van Hidalgo, in Mexico in
ere gehouden.
De atlas volgt het leven van Morelos
en beschrijft aan de hand van 68 re
produkties van kaarten en plattegron-
den (waarvan 42 in kleur) zijn veld-
tochten tegen de regeringstroepen. Het
gepresenteerde kaartmateriaal is voor-
namelijk afkomstig uit Mexicaanse ver-
zamelingen, onder andere uit het Ar
chivo General de la Nacion, de Biblio-
theca Nacional de Antropologia en het
Centro Regional Michoacan. Daarnaast
is materiaal ontleend aan Amerikaanse
(Library of Congress, University of
Texas), Duitse (Staatsbibliothek Preus-
sischer Kulturbesitz), Italiaanse en na-
tuurlijk Spaanse kollekties, waaronder
de Bibliotheca Nacional en het Museo
Naval, beide te Madrid en het legenda
rische Archivo General de Indias te Se
villa. Het zal duidelijk zijn dat vele
van de geselekteerde fragmenten -
vooral die uit Mexicaanse bron - hier
voor de eerste maal aan een ruimer pu-
bliek worden getoond. De anonieme
samenstellers van de atlas verdienen
derhalve alle lof voor de zorg waarmee
het kaartmateriaal bijeen is gezocht.
Voor de beslissing slechts 2500 exem
plaren te drukken kan minder waarde-
ring worden opgebracht. Een tweede
editie van deze atlas met een grotere
64
KT 1988. XIV. 3
