Konstantin Alexewitch Salichtchev -
baanbrekend kartograaf (1905-1988)
F.J. Ormeling sr
Inleiding
Op 82-jarige leeftijd overleed op 24 augustus 1988 te
Moskou Konstantin Alexewitch Salichtchev1, gedurende
decennia onbetwist leider van de Sovjetrussische weten-
schappelijke kartografie. Zijn geschritten, waarvan een
aantal in een der westerse talen verscheen, alsmede zijn
optreden als bestuurslid - onder meer vier jaar als Pre
sident van de International Cartographic Association
(ica) - bezorgden hem ook in de internationale vakwe-
reld een gevestigde reputatie. Gelet op zijn veelomvat-
tende kennis van de verschillende onderdelen der karto
grafie, zijn vele initiatieven op het gebied van de kaart-
en atlasproduktie, het onderzoek en onderwijs, en zijn
denkbeeiden over het Objekt der kartografische weten-
schap, is het waarschijnlijk dat, wanneer eens de ba-
lans van deze eeuw wordt opgemaakt, Salichtchev tot
een der groten van het vak zal worden gerekend. Ook
in Nederland bestaat veel waardering voor wat hij tot
stand heeft gebracht, zodat het gewettigd lijkt hem ook
in het Kartografisch Tijdschrift, dat hij bij herhaling
prees om zijn veelzijdige inhoud2, de nodige eer te be-
wijzen.
Met de vergelijkbare opleiding die Eduard Imhof in
1923 aan de Eidgenössische Technische Hochschule te
Zürich startte waren dit de eerste hogere kartografie-
opleidingen ter wereld. In 1928 werd vervolgens ter on-
dersteuning en begeleiding van de landskartering als
dochterinstituut van de gugk te Moskou het Centraal
Onderzoeksinstituut voor Geodesie, Fotogrammetrie en
Kartografie (bekend onder de afkorting tsniigaik) op-
gericht. Een jaar later werd een begin gemaakt met de
akademische opleiding van kartografen aan de universi-
teiten van Leningrad en Moskou, terwijl in 1939 een
tweede landmeetkundig-kartografisch opleidingsinsti-
tuut, naar het model van miigaik, werd gestart te No-
vosibirsk in Siberie. Het valt niet te ontkennen dat zieh
voor jonge kartografen, die aan de zuiveringsakties van
Stalin wisten te ontkomen, aantrekkelijke perspektieven
openden. Salichtchev was een van hen.
Opleiding en eerste praktijkjaren
Salichtchev werd geboren in 1905 te Tula, ruim 100 km
ten zuiden van Moskou. Over zijn jeugd is weinig be
kend. In persoonlijke gesprekken werd men nauwelijks
Gunstig ontwikkelingsklimaat
Teneinde Salichtchev's loopbaan goed te begrijpen is
het wenselijk in de eerste plaats de politieke achter-
grond te schetsen waartegen zieh deze voltrok. Het
leidt geen twijfel of deze achtergrond bood voor de
ontwikkeling van de kartografie gunstige voorwaarden.
De leiders van de Russische revolutie (1917) met Lenin
voorop, gekonfronteerd met de omstandigheid dat
slechts 10% van het immense rijk topografisch was ge-
karteerd, toonden zieh (geleid door zowel militaire als
politieke en economische motieven) grote voorstanders
van geografische exploratie en kartering. Reeds in 1919,
nog midden in de burgeroorlog, werden bij dekreet van
Lenin alle meet- en karteringsaktiviteiten aan de Staat
getrokken en gecentraliseerd onder de Hoofdadmi-
nistratie van Geodesie en Kartografie (tegenwoordig be
kend onder de afkorting van de Russische naam:
gugk), direkt onder de Ministerraad. Het dekreet voor-
zag tevens in de opleiding van geödeten en kartografen,
als uitvloeisel waarvan in 1923 aan het Landmeetkun-
dig Instituut te Moskou (miigaik), waar de specialisten
voor de gugk werden opgeleid, een kartografische stu-
dierichting werd ingesteld met een geografische inslag.
KT 1989.XV.1
Aanbieding van de Dr Mannerfeltmedaille aan prof. K.A. Sa
lichtchev te Moskou in december 1981. V.r.n.l.: Salichtchev,
Komkov, Ormeling sr en Hedbem.
