tuurgebieden (omdat groen met natuur wordt geasso-
cieerd en blauw met water). Het oranje voor de rekrea-
tie berust (nog) niet op op specifieke associatie, meer
op zijn kontrastwerking ten opzichte van de andere
kleuren.
Er is van afgezien voor de afgeleide beeiden rechts ook
namen op te nemen. Voor zover nodig wordt door ver-
gelijking met het beeld links of met de topografische
kaart voldoende orientatiemogelijkheden geboden.
Kaartproduktie
Om van het digitale klassifikatieresultaat een analoge
kaart te produceren werd het beeld uitgeschreven met
behulp van een hoogwaardige filmschrijver, in Staat om
direkt de kleurseparaties te vervaardigen voor cyaan,
magenta, geel en zwart zoals nodig voor de uiteindelij-
ke druk op een vierkleurenoffsetpers. De topografische
basiskaart met het lijnenbeeld is daarbij in de zwarte
film gerasterd. Overige kartografische informatie is la-
ter in de afzonderlijke films geplaatst of uitgespaard,
al naar gelang de kleur die deze informatie in de uit-
eindelijke kaart diende te krijgen. De van de hoofd-
kaart afgeleide thematische kaarten zijn alle vervaar-
digd met behulp van een interaktief grafisch systeem
gekoppeld aan een beeldverwerkingssysteem. Het inte
raktief grafisch systeem is daarbij gebruikt voor de di-
gitalisatie en visualisatie van de informatie die later als
digitale 'overlays' op de kaarten geplaatst zou worden.
Met name de kaart Urban Change 1976-1986 is een
goed voorbeeld van een kaart die direkt afgeleid kon
worden van de voorhanden zijnde digitale beeiden. Uit-
gaande van dit basismateriaal (de klasse 'built-up' uit
de klassifikatie, een uitsnede van het panchromatische
spor-beeld en de gescande topografische kaart) neemt
het op scherm vervaardigen van een dergelijke kaart
ongeveer 5 minuten in beslag. Voor alle themakaarten
is eerst een läge resolutie 'output' vervaardigd om een
indikatie van de kartografische waarde te krijgen. Later
konden dan, veelal kleine, wijzigingen snel worden
doorgevoerd.
Door de verrastering van het lijnenbeeld van de topo
grafische kaart is de weergave hiervan niet optimaal.
Dat had eventueel voorkomen kunnen worden door het
inbelichten van de in zwart af te drukken kleurensepa-
ratie op het lijnenbeeld met topografie en namen, en
het hiervan direkt vervaardigen van de drukplaat. Het
effekt van de verrastering is echter te gering om stö
rend te zijn, en bovendien was de kombinatie met het
lijnenbeeld in een eerdere interpretatiefase nodig, waar-
door voor deze snellere werkwijze zonder register-
problemen gekozen is. Voor het Kartografisch Tijd-
schrift is de poster gedrukt op 100-grams ongecoat
papier (Perseus); daarnaast zijn ook een aantal exem-
plaren beschikbaar op glänzend, gecoat 180-grams pa
pier (Chromolux).
Toepassingen in de planologie en de
landschapsbouw
Naast de bodembedekkingsklassifikatie van een geinte-
greerd multispektraal, een panchromatisch spor-beeld
alsmede een deel van een Thematic Mapper-beeld zijn
nog andere interpretaties van de beschikbare beeiden
uitgevoerd: om het urbaniseringstempo aan te geven is
het als nederzettingen aangegeven deel van de
bodembedekkingskaart voorzien van een in geel uitge-
voerde overlay van het lijnenbeeld van de topografische
kaart 1:50.000. Hierdoor is duidelijk het deel af te le-
zen dat reeds in 1976 bebouwd was (rood met gele lij-
nen) en het sedertdien bebouwde gebied (rood zonder
gele lijnen). Deze handeling kan natuurlijk nog voor
andere tijdstippen worden herhaald, zodat de trends of
het tempo waarin het Binnenveld wordt volgebouwd
kan worden afgelezen.
Een vergelijkbare werkwijze - zij het met andere in-
houd - is gevolgd met het beeld van de ontgrondingen
längs de Waal. Hier is de topografie uit 1976 vergele-
ken met het als water geklassificeerde oppervlak van
het panchromatisch spor-beeld van 1986 en ook hier
door ontstaat de mogelijkheid tot monitoring, name-
lijk het bijhouden van het tempo van deze ontwik-
keling.
Verkleind tot 1:100.000 om toch het hele gebied binnen
de poster nogmaals af te kunnen beeiden, zijn tenslotte
een aantal potentiele grondgebruikskonflikten getoond
met betrekking tot de toekomstige ontwikkeling van
het gebied. Hiertoe zijn onderscheiden: natuurgebie-
den, rekreatiegebieden, waterwingebieden en mai'sver-
bouw. Mai'sverbouw is gekozen als voorbeeld van een
intensief bemest gewas dat bovendien goed te interpre-
teren is. Een intensieve bemesting zal in het algemeen
botsen met een bestemming als natuurgebied of als wa-
terwingebied, omdat er teveel nitraten in het grondwa-
ter terecht komen. Ook intensieve rekreatie zal de na-
tuurgebiedbestemming ongunstig bei'nvloeden. Op het
beeld is zichtbaar gemaakt hoe deze verschillende
bestemmingen hetzij vlak naast elkaar voorkomen het-
zij elkaar zelfs overlappen. Het laat tevens zien hoe
nauwkeurig bepaalde gewassen te determineren zijn (de
mai's heeft een interpretatienauwkeurigheid van meer
dan 95%!).
Naast de op de poster uitgewerkte interpretaties van de
bodembedekkingsklassifikatie zijn nog diverse andere
gebruiksmogelijkheden, gericht op het volgen van land-
schappelijke ontwikkelingsprocessen, denkbaar. De sa-
tellietbeelden en de daaropvolgende bodembedekkings
klassifikatie toonden duidelijk aan dat de hoeveelheid
enklaves in de bossen op de stuwwallen is toegenomen.
Dit zal deels een gevolg zijn van diverse bouwaktivitei-
ten, maar ook van militaire oefeningen (bij Ede) en
achteruitgang van de algehele vitaliteit van de loofbos-
sen. De vergrassing van de Ginkelse Heide (in het uiter-
ste noordoosten van het afgebeelde gebied) kwam bij
de klassifikatie ook als een opmerkelijk verschijnsel
naar voren.
KT 1989.XV.1
23
