ei lcnten
b 1 <4r S"\
In memoriam Rene Bertrand
Op 5 maart 1989 overleed te zijnen
huize te Enschede na een zwaar ziek-
bed Rene J.M.J. Bertrand, tot op het
laatst liefderijk omringd en verzorgd
door vrouw en kinderen.
Rene Bertrand werd in 1935 geboren
te Herstal bij Luik uit franstalige Bel
gische ouders. Zijn vader was
bestuursambtenaar in de voormalige
Belgische Congo waar Rene zijn
jeugd doorbracht en op het Jezuie-
tencollege te Leopoldville (Kinshasa)
een gymnasiale opleiding ontving.
Vervolgens studeerde hij aan de uni-
versiteit van Kaapstad waar hij in
1956 een BSc-graad in de geografie
en geologie verwierf. Hij trouwde
met de neerlandica Loes van der
Meulen die naar Zuid-Afrika was ge-
komen om Bantoetalen te bestuderen
en nu haar echtgenoot Nederlands
leerde. Terug in de Congo vervulde
hij zijn dienstplicht en werkte vervol-
gens enige jaren als geoloog in de
mijnbouw.
De verzelfstandiging van Belgisch
Congo in 1960 leidde tot een uittocht
van vele Beigen, onder wie de Ber
trands, genoopt om eiders een nieuw
bestaan op te bouwen. Rene vond de
mogelijkheid hiertoe op het Carto-
grafisch Instituut van J.B. Wolters
waar hij werd aangenomen als aan-
komend kaartredakteur. Nog in 1960
verhuisde het echtpaar naar Gro
ningen.
Bij Wolters werkte Bertrand op ver-
dienstelijke wijze mee - gesterkt door
een reeks kolleges bij dr Koeman te
Utrecht - aan de totstandkoming van
wandkaarten en atlasedities behoren-
de tot de Bosfamilie (Grote en Kleine
Bos en de daarvan afgeleide Kleine
Wereldatlas voor Belgie). Toen in de
loop van de jaren zestig het Carto-
grafisch Instituut ter versterking van
het eigen vaste takenpakket buitens-
huis tekenopdrachten ging werven
werd hij als sales promotor aangewe-
zen om de begeerde Orders binnen te
halen, waardoor zijn werk duidelijk
in kommerciele richting werd om-
gebogen.
In niet geringe mate werd de Gro-
ningse periode voor het gezin Ber
trand, inmiddels uitgebreid met een
aanvallige tweeling, verduisterd door
de zieh j arenlang voortslepende ziek-
te van de vrouw des huizes, die daar-
aan tenslotte in 1972 overleed. Kolle-
ga's uit de Groningse tijd, waaronder
schrijver dezes, denken met respekt
terug aan het geduld en de opgewekt-
heid waarmee Rene naast zijn dag-
taak de extra zorg voor vrouw en
kinders op zieh nam. Eenzelfde bijna
blijmoedige aanvaarding van het on-
vermijdelijke spreidde hij later tij-
dens zijn eigen ziekbed ten toon.
Intussen was het duidelijk geworden
dat de uitgeverij hem niet blijvend
kon boeien. Toen zieh dan ook in
1973 bij de jonge Kartografische Af-
deling van het itc te Enschede een
vakature voordeed en zijn ervaring in
de atlaskartografie aantrekkelijk werd
bevonden was de overstap van de
kommercie naar het internationale
onderwijs gauw gemaakt.
Op het itc leerde men Bertrand als
docent waarderen om zijn prettige
omgang met Studenten en zijn rüsti
ge, bekwame wijze van lesgeven. Zijn
opgewektheid, zijn bereidheid zieh in
te zetten en anderen te helpen maak-
ten hem tot een aangenaam kollega
en bezorgde hem tal van vrienden.
Naast zijn hoofdtaak als docent ver
vulde hij in de loop der jaren ver-
schillende neventaken zoals die van
Organisator van diverse studiedagen
en van het jaarlijkse veldwerk met
Studenten in Zuid-Frankrijk
(1978-1985). In 1983 werd hij tot se-
kretaris van de nieuwe vakgroep Kar-
tografie verkozen. Vervolgens maakte
hij zieh vele malen verdienstelijk met
vertalingen in het Frans van brieven,
artikelen en voordrachten van kolle-
ga's. Ook de ica heeft bij herhaling
dankbaar van zijn gaven op dit ter-
rein gebruik gemaakt. Diverse malen
nam hij deel aan vakbijeenkomsten
en -besprekingen in het buitenland.
Een hoogtepunt bereikten deze akti-
viteiten tijdens het iCA-seminaar over
onderwijs in de kartografie voor
francophoon Afrika in Rabat, 1984,
waar hij niet minder dan 6 van de 24
voordrachten hield en nog 6 andere
voor kollega's in het Frans bewerkte,
aldus een essentiele bijdrage leverend
tot het welslagen van deze bijeen-
komst! De gezamenlijke papers ge-
presenteerd op dit seminaar werden
onder zijn redaktie in boekvorm uit-
gegeven.
Het is mijn indruk dat Bertrand na
de ongetwijfeld moeilijke jaren in
Groningen tot rust kwam te Ensche
de en daar als het wäre zijn bestem-
ming vond. Naast het werk op het
itc dat hem veel voldoening gaf en
waarin hij tot het laatst geinteres-
seerd bleef, heeft daartoe zijn tweede
vrouw Ernie Noach bijgedragen, die
met haar gaven en niet te vergeten 7
kinders Rene veel levensvreugde heeft
geschonken. De talrijke vrienden die
hem op 8 maart 1989 op zijn laatste
tocht begeleidden zullen hem op ge-
paste wijze blijven gedenken.
F.J. Ormeling sr
6
KT 1989.XV.2
