lijke gezicht van de aarde wordt bepaald door de men-
sen die er zieh op bewegen.
In toenemende mate worden wij, anno 1989, gekon-
fronteerd met het verlangen inzicht te krijgen in de
geografische strukturen van het menselijk handelen.
Deze sociaal-geografische verschijnselen blijken evenwel
steeds minder bepaald te worden door natuurkundige
omstandigheden, die verband houden met de rotatie
van de aarde en de beweging van de aarde om de zon.
Met name om deze reden wordt het tijd, dat we ons
losmaken van de weinig dynamische uitgangspunten,
die de basis vormen voor de meetkundige grondslag
van de kartografie.
Het nieuwe - sociaal-geografische - gezicht van de aar
de wordt bepaald door datgene wat er op het aardop-
pervlak gebeurt. De rotatie-as van de aarde beweegt!
Een interaktief ontwerpsysteem voor
projekties
Het loslaten van oude gedragsregels geeft de mogelijk-
heid om te komen tot een zeer systematische opzet
voor een projektiekeuzemethodiek. Het hanteren van
deze opzet zou de basis kunnen zijn van een geome
trisch kommunikatieformaat.
In 1988 is een Start gemaakt met de ontwikkeling van
het zogenaamde i.p.d.s. ('Integrated Projection Design
System')3. Dit programma biedt de mogelijkheid om
met een beperkt aantal projektie-formules en een maxi
maal beweegbare rotatie-as een zo optimaal mogelijke
keus te bieden aan de ontwerper van kaarten.
Het programma is gebaseerd op een tweetal stappen.
De karakteristieke vragen bij deze stappen zijn identiek
aan de vragen 2 en 3, zoals die hiervoor bij de regels
voor projektiekeuze genoemd werden:
a. In welke richting(en) strekt het gebied zieh uit?
b. Wat is het doel van de kaart?
Voor de beantwoording van vraag a. zijn drie alterna-
tieven beschikbaar. De kaartontwerper beschouwt het
gebied en besluit het te definieren als een:
een-puntsgebied,
twee-puntsgebied, of
drie-puntsgebied.
Een een-puntsgebied wordt gedefinieerd indien:
het gaat om een gebied dat als 'rond' kan worden
gekarakteriseerd, of
een bepaald punt als centrum in de kaart moet wor
den gepresenteerd, bijvoorbeeld in relatie tot funkti-
onaliteit (afstanden: vlieghaven of zendmast), of in
relatie tot aktualiteit (een bepaald punt dat in het
nieuws is of aandacht vraagt).
Een kartograaf kan tot definitie van een twee-
puntsgebied overgaan indien:
het gaat om een gebied dat als 'rechthoekig' kan
worden gekarakteriseerd, of
twee punten in een bepaalde relatie ten opzichte van
elkaar onder de aandacht moeten worden gebracht
(bijv. bij de reis van een staatshoofd of ter illustra-
tie van de aktuele betrekkingen tussen twee landen).
Figuur 3. Gerardus Mercator (1512-1594). De ontwerper van
de meest beroemde kaartprojektie zie figuur 4).
Een drie-puntsgebied wordt bepaald als het gaat om
een gebied, dat als 'driehoekig' kan worden gekarakte
riseerd.
Een-, twee- en drie-puntsgebieden worden door even
zoveel geografische koördinatenparen gedefinieerd.
Het programma kiest, wanneer het een een-puntsgebied
betreft, zelf een azimuthale projektie. Het projektiecen-
trum valt dan samen met het gekozen gebiedscentrum4.
Zijn twee punten gedefinieerd, dan berekent het pro
gramma een eilinder, die zijn raakcirkel heeft door
deze punten5.
Zijn drie punten gedefinieerd, dan berekent het pro
gramma de 'bijpassende' kegel, die zijn raakcirkel
heeft door deze punten.
Een - nog niet gerealiseerde - optie maakt het moge-
üjk om met de definitie van de breedte van het gebied
(in km's) een snijvlak, een snijcilinder of een snijkegel
te laten berekenen.
Door de optimale aanpassing van de projektiekeuze
aan de vorm van het gebied, is het vinden van een ge-
schikte projektie betrekkelijk eenvoudig geworden.
Het antwoord op vraag b. brengt ons tot de uiteindelij-
ke projektie. Het programma i.p.d.s. maakt gebruik van
elf projektie-formules:
Azimuthaie projekties (een-puntsgebieden):
1. CON Conform (stereografisch)
1. EQV Equivalent (Lambert)
1. EQD Equidistant (Postel)
1. GNO Gnomonisch
1. ORT Orthografisch
KT 1989.XV.3
51
