Figuur 4. Deel van een pagina uit het Oefeningenboek (ver-
kleinde weergave): een juiste oplossing voor een oefening
over kaartbeschrifting (paper Ormeling).
J.H.R. van der Schuit - Kartografische
aspekten van een nationaal geografisch
gegevensbestand voor ruimtelijke ordening
In het algemeen wordt een geografisch informatie-
systeem (gis) gepresenteerd als een gemakkelijk te ge-
bruiken stuk gereedschap voor het oplossen van kom
plexe ruimtelijke vraagstukken. In de praktijk blijkt het
gebruik van een gis echter niet probleemloos te zijn.
Een van de belangrijkste vragen is hoe een gis op een
vriendelijke en verantwoorde wijze toegankelijk ge-
maakt kan worden voor gebruikers, die niet gespeciali-
seerd zijn in geografische gegevensverwerking.
In de meeste organisaties probeert een klein groepje
van Gis-specialisten de gedifferentieerde groep eindge-
bruikers te ondersteunen met ad hoc toepassingen
waarin, voor zover mogelijk, hun kennis is ingebouwd.
Gis-software-pakketten beschikken echter thans nog
niet over de mogelijkheden om kennis van deskundigen
op efficiente en interpreteerbare wijze op te slaan.
Deze ad hoc toepassingen, die dus vaak oplossingen
met beperkte flexibiliteit aandragen, zijn vaak niet op
elkaar afgestemd en kunnen daardoor niet met elkaar
kommuniceren, hetgeen niet bevorderlijk is voor de in-
tegratie van gegevensbestanden. Met het oog op deze
problematiek is de Rijksplanologische Dienst (rpd) dit
jaar begonnen met de ontwikkeling van een op de ge
bruikers gericht centraal geintegreerd geografisch gege
vensbestand.
De algemene uitgangspunten, die bij de ontwikkeling
van het bestand worden gehanteerd, zijn:
data-integratie
gebruikers-orientatie
loskoppeling van liggingsgegevens en kenmerken
orientatie op proces en niet op produkt
integratie van meta-informatie en intelligente gebrui-
kersondersteuning.
Konceptueel wordt in het gegevensbestand een onder-
scheid gemaakt naar drie deelbestanden:
1. thematisch gegevensbestand (thematische kenmerken
en meta-informatie);
2. liggingsgegevensbestand (koördinaatgegevens en to-
pologie);
3. presentatie gegevensbestand (de parameters voor het
produceren van kaarten, grafieken, tabellen e.d.).
Rondom deze basis bevindt zieh een 'schil' met
extraktie-, manipulatie- en presentatiefaciliteiten.
In het thematische gegevensbestand wordt de veelheid
aan gegevens gestruktureerd naar Ruimtelijke Objekt
Typen (rot's) en Ruimtelijke Objekten (ro's) en op-
geslagen volgens een gemeenschappelijk datamodel. In
de 'schil' zijn de procedures voor data-extraktie opge-
nomen, die voor elke toepassing hetzelfde zijn.
In het liggingsgegevensbestand worden de naar rot's
gestruktureerde ro's opgeslagen met behulp van de ii-
brarian'-funktie van Arc/Info. Om het onderhoud van
en de toegang tot de nationale bestanden te vergemak-
kelijken, is Nederland volgens de bladnummering van
de Topografische Dienst opgedeeld in 61 zogenaamde
'tegels'; een indeling onafhankelijk van de tijd en van
administratieve en fysieke grenzen. Alleen gegevens van
gelijke nauwkeurigheid en schaal van digitalisatie wor
den in een zelfde 'bibliotheek' opgeslagen.
De presentatie-database bevat de gegevens, die nodig
zijn voor het produceren van verantwoorde (karto)gra-
fische Produkten uit de thematische en liggingsgege-
vensbestanden. In eerste instantie betreft dit de defini-
tie van kaartsymbolen: kleur, grootte, hoek, type (punt,
lijn of vlak) en het aantal lagen waaruit een symbool
bestaat. Maar ook de visuele waarnemingseigenschap-
pen (van Bertin, 1967) van (reeksen) Symbolen worden
opgeslagen. Op basis van deze gegevens in de presenta
tie database en de meta-informatie over de variabelen
uit het thematische gegevensbestand (onder meer meet-
nivo en onderwerpkode) wordt met behulp van kennis-
regels het aantal Symbolen voor zover mogelijk geredu-
ceerd tot een enkele geschikte reeks.
De opslag en interpretatie van de kennisregels voor de
symboolkeuze vindt buiten de Arc/Info ois-omgeving
plaats. De kennismodellering voor het kennissysteem
voor kartografische symboolkeuze wordt in opdracht
van de rpd uitgevoerd in een samenwerkingsverband
met de Vakgroep Kartografie van de Rijksuniversiteit
Utrecht.
Begin 1990 zal een prototype van het gegevensbestand,
geimplementeerd op een Sun-werkstation met Arc/Info,
Oracle en C, en werkend met een beperkte hoeveelheid
gegevens, operationeel zijn.
Noot
In een volgend nummer van het K.T. zal een volledig artikel
van Van der Schuit worden opgenomen, waarin ook aan-
dacht zal worden besteed aan de hier besproken materie.
KT 1989.X V.3
Soulhampton
BRÜSSEL S
Plymoutn
"Amiens
Lyon
Clermont-1
Limoges
St Etienne
72
