informatie heeft men de kleur groen toegepast. Waar
deze kleur voor tekst werd gebruikt is deze minder
leesbaar; hiervoor zou beter een stevige grij stint ge
bruikt kunnen worden met dezelfde groene kaderrand.
Het streekvervoer is in de kleurstelling wat weggedrukt
naar een grij stint die af en toe in de, eveneens grijze,
bebouwing oplost. De eindhaltenummers voor deze lij-
nen zijn ook grijs, en sterker nog dan de lijnen ver-
dwijnen zij in de bebouwingstint.
Met gerasterd groen in de achtergrond geeft deze abri-
kaart in zijn geheel een frisse kleurstelling. Door een
ander drukprocede (rotatiedruk) zijn deze kleuren jam-
mer genoeg niet helemaal terug te vinden in de folder-
versie van deze kaart (zie bijlage).
In Utrecht is men zeer kort geleden ook begonnen met
de plaatsing van nieuwe abri's. Hiervoor is een kaart
gemaakt door de firma Falkplan. Deze heeft enkele
maskers van de bestaande stadsplattegrond iets anders
in elkaar belicht. Aan deze kaart heeft men twee infor-
matielagen toegevoegd, namelijk een voor alle buslij-
nen met stopjes en nummers, en de ander voor de zo
negrenzen met nummers en de sneltram (in het blauw).
In dezelfde harde blauwe kleur staan ook alle bijzon-
dere gebouwen. Aan deze kaart zit kraak noch smaak.
De kwaliteit van het lijnwerk en de beschrifting (door
het vele afkontakten) is siecht. De sneltram, een hoog-
waardig vervoerselement in Utrecht, valt in zijn geheel,
met een lijndikte van wel 0.15 mm, niet op. AI met al
kan gesteld worden dat Falkplan zieh noch in het the-
ma heeft verdiept, noch zieh veel moeite heeft getroost
bij de uitvoering.
In het ophangsysteem van de kaarten is ook verbete-
ring aangebracht. In Amsterdam is de abri in de kaart-
kast voorzien van een magnetische laag. De lijnenkaart
wordt in zeefdruk gedrukt op metaalhoudend materi-
aal, evenals enkele nevenkaarten zoals de nachtbus-
kaart en de zonegrenskaart. Tezamen met de vertreksta-
ten van de speeifieke halte worden deze losse dementen
in de kast geplaatst, waardoor de vervanging van enke
le dementen goedkoper is dan het opnieuw drukken en
plaatsen van een volledige kaart.
Niet alleen in de grote Steden, doch ook voor alle sta-
tions en de middelgrote gemeenten met vervoer van be
lang streeft men er naar deze tezijnertijd van abrikaar-
ten te voorzien. Bij een dergelijke spreiding spreekt het
vanzelf dat de kwaliteit van deze kaarten dan ook toe-
gankelijk moet worden voor een groot publiek. Waar
de abri's in vormgeving op een grote stap voorwaarts
duiden is het met de vormgeving van de kaarten veelal
nog droevig gesteld.
Het nachtelijk openbaar vervoer geeft meestal een uit-
gedund patroon te zien van het vervoer overdag. Dit le-
vert ruimte op die door sommige ontwerpers handig
benut wordt voor het toekennen van een extra dimensie
aan de kaart. Zo heeft bijvoorbeeld de nachtbuskaart
van Rotterdam als ondergrond een weergave van be
bouwing, rivier en ommeland, in donkere tinten, waar-
aan alle thema-informatie van lijnen en nummers hel
der wordt toegevoegd door dit in wit en groen uit te
sparen in de ondergrond. Evenals in de abrikaart geldt
hier de Sterke relatie tussen kaart en werkelijkheid, en
is het opschrift van de nachtbus (lijnnummer met be-
stemming), in vorm en kleur ook zo weergegeven in de
kaart. De nachtkaart van Montreal gebruikt voor het
stadsgedeelte dezelfde ondergrond als de dagkaart.
Montreal wordt echter omsloten door delen van de St.-
Lawrencerivier, die in dit geval zwart worden weergege
ven. Daar omheen heeft het ommeland een Sterke
paarse tint gekregen. Het geheel geeft het effekt van
een nachtelijke benadering van het lichtende stadscen-
trum per vliegtuig.
Zonegrenskaarten
Sinds de invoering van tariefzones bij het openbaar
vervoer zijn er ook de zogenaamde zonegrenskaarten
versehenen. Omdat bij deze kaarten de werkelijke
ruimtelijke ligging van bebouwing, wegen, lijnen en
haltes niet relevant meer is, zie je dat juist hier de ont
werpers gebruik maken van de mogelijkheid om allerlei
vrije grafische vormen toe te passen. In sommige geval-
len dringt de vergelijking met flipperkasten en fruitau-
tomaten zieh onwillekeurig op (Rotterdam, Bremen, zie
figuur 2). In andere gevallen is de zonegrensaanduiding
subtiel verwerkt in de hoofdkaart of heeft men de
voorkeur gegeven aan aanvullende diagrammen (MTR
in Hong Kong).
Er bestaat ook een algemene zonegrenskaart waarin
heel Nederland is weergegeven, opgedeeld in de ver-
schillende zones. Deze kaart is een komplete aaneen-
schakeling van verschillend gekleurde lijnstukjes onder
hoeken van 0-45-90 graden waaraan per lijnstukje het
zonenummer en de zonenaam zijn toegevoegd. Van
deze algemene kaart zijn per vervoersgebied vele uit-
snedes gemaakt die men terugvindt in de busboekjes.
Het is een kaart waarin de thema-informatie en de
vormgeving zieh moeilijk blijven verhouden. Omdat
men zieh gedwongen voelde de informatie tot het abso
lute minimum te beperken, biedt de kaart te weinig
aanknopingspunten om het eigen routeverloop, en
v/ o
y y y
Figuur 2. Zonekaarl Bremen. Doordat men vrijwel alle ruim
telijke kriteria overboord kan zelten is hier een goede kombi-
natie ontstaan van verschiUende geometrische vormen.
KT 1989.XV. 4
23
Nachtbuskaarten
Utbremer Ring f
J° Hemmstraße
r\: Burgerpark Q
Schlachthofs«
y JP HauptbaWmof
J -Haydn-Str
Krkh St -Jürgen-Str
Stader Strafte
Dov ntorsteinweg
)bbenweg
,Be ufsbJentrum
Fährstraße
sheide
Bf Neustadt Westersfraße
Ij Zum Kuhhirten
Huder Straße
Leibmzplatz
»elstfaße
Stader/Hamb. Siräße
lutzdeich
-Menken-Straße
-Dunkel-Straße
Rughafen
(osenpfad
hlligstraße
rstenatiee
Kaserne
