v\
X
toepassing zullen kunnen vinden in (onder andere)
openbaar-vervoerkaarten zal de toekomst uitwijzen;
nog veel onderdelen zullen nader moeten worden on-
derzocht.
Kaarten en de Nederlandse Spoorwegen
Wat doet een openbaar vervoerbedrijf als de Neder
landse Spoorwegen (NS) met kartografie?
Het antwoord op deze vraag is: veel en op uiteenlopen-
de wijze.
Kaarten zijn nodig bij dienstregelingen, in toeristisch
verband, bij ingenieurs, voor pianologische en statisti
sche doeleinden. Kaarten, voorkomend in uitgaven
voor beleidsbeslissers, zijn op zijn minst bedoeld om
goede informatie te geven.
De spoorwegkaart zoals die voorkomt in het spoor-
boekje en op de stations, is de bekendste Nederlandse
spoorkaart. De eerste versie, gebaseerd op het koncept
van de Londense metrokaart, is in 1970 ingevoerd. Het
ontwerp kwam van buro Tel Design; de ontwerpers wa
ren Gert Dumbar en Gertjan Leuvelink. In 1985 is deze
kaart door NS-Design (NS-afdeling verantwoordelijk
voor NS-huisstijl en vele kaartprodukties) opnieuw op-
gezet volgens dezelfde principes. Uit onderzoeken zijn
wensen en eisen verzameld die in deze nieuwe kaart
zijn verwerkt, bijvoorbeeld een minder Sterke vervor-
ming van Nederland en onderscheid tussen belangrijke
overstapstations en kleinere stations. De kleur NS-geel
is vanaf dat moment zoveel mogelijk in de kaart toege-
past. Tot dan toe was Nederland wit. De stylering werd
door de klant ervaren als behorend bij een modern,
dynamisch openbaar-vervoerbedrijf. Het bedrijf vond
hierin de bevestiging van de juiste keuze om het spoor-
wegnet zo weer te geven.
Gestyleerde en topografische kaarten worden zo moge
lijk niet door elkaar, maar wel naast elkaar door de
Nederlandse Spoorwegen toegepast: gestyleerde kaarten
als de te dragen informatie te maken heeft met de uit-
straling van het bedrijf zelf (huisstijl, dienstregeling),
topografische kaarten worden in de meeste gevallen ge-
bruikt als de thema's het toerisme en vrije-tijdsgebruik
Horsens
j?V
betreffen.
Er zijn velerlei uitvoeringen en afgeleide spoorkaarten
in omloop. Het kwaliteitsniveau is dikwijls afhankelijk
van de dienst of afdeling die een spoorkaart uitgeeft.
De bedrijfseconomen gebruiken kaarten voor hun sta
tistische gegevens. Op kaarten worden aantallen reizi-
gerskilometers vermeld bij de verschillende baanvak-
ken. Dit gebeurt ook met verschillende financiele
gegevens.
Goederenvervoer heeft haar eigen spoorkaarten met het
goederennet in Nederland. Daarnaast gebruikt goede
renvervoer diverse Europese spoorwegkaarten voor de
internationale verbindingen. Deze kaarten zijn dikwijls
aangepast aan de Nederlandse spoorwegkaart.
Het spoorboekje kent naast de Spoorkaart ook een
kaart Lange-afstandsverbindingen en een kaart met
verbindingen van en naar het buitenland. De PR-
afdeling van de NS verzorgt vele uitgaven waarin op de
plannen van de overheid wordt ingespeeld dan wel ei
gen plannen uiteengezet. Kaarten die in dergelijke uit
gaven voorkomen hebben vanzelfsprekend een heel an
dere funktie dan een kaart met een NS-wandel- of
-fietsroute.
Ook zijn er kaarten die dienen om het personeel te in-
strueren, of kaarten die kilometerafstanden tussen de
stations weergeven, door het personeel gebruikt om ta-
rieven te berekenen.
Stationsplattegronden komen in diverse uitvoeringen
voor: eenvoudig opgezet als er sprake is van een spoor-
wijziging of verbouwing, uitvoerig indien een platte-
grond moet dienen als plaatselijke wegwijzer.
Routestrips zijn in feite zeer gestyleerde gedeelten uit
de spoorkaart met alleen de stations van een bepaalde
treinverbinding.
In het vele informatieve en wervende drukwerk komen
talloze spoorkaarten voor met uiteenlopende thema's.
Kaarten met de spreiding van de NS-Dagtochten, de
wandel- en fietsroutes, kaarten met informatie over sta
tions met fietsenstallingen, fietsverhuurmogelijkheden
en het verzenden van fietsen per trein.
De tot in 1988 versehenen Spoorboekjes buitenland be-
vatten, volgens het koncept van de spoorkaart van Ne
derland, landenkaarten van de diverse Europese lan-
°s.
Sjaelland
V
Borup a y
Figuur 6. Zowel in vormgeving als in leesbaarheid steekt deze kaart van de Deense Spoorwegen ver boven andere kaarten uit.
KT 1989.X V.4
29
r
Kolby Kas
;0
ÖMJUbuvjiy
Klampenborg
Oslo/
Faerot
Kobenhav
Kobenhavns Salth-
Lufttiavn
Dragor
*W-«f
Odense
Hong
4$ Sproge
3V
Assens
Korser
V1
ra iui ii
Oro
VibyS,
<0
<o°
Koge
Ringsted Haitiige
Glumso TurebV
Haslev
Holme-
Olstrun
i
D/viv/>n
