Kaart en statistiek
M.J. Kraak, T.P.M. Tijssen en M. Struyk kaartgebruik
Verkeersongevallen in Nederland 1987
Inleiding
Kontakten tussen het Centraal Bureau voor de Statis
tiek (cbs), ibm en het Centre for Computer Graphics
and Mapping (ccgm, Faculteit der Geodesie TU
Delft) hebben geleid tot een projekt met als doel de
vervaardiging van een serie thematische kaarten op ba-
sis van door het cbs geleverde gegevens. Het kaartver-
vaardigingsproces diende zoveel mogelijk met behulp
van de Computer te geschieden. Een resultaat van deze
samenwerking is als kaartbijlage aan dit nummer van
het Kartografisch Tijdschrift toegevoegd.
Het ccgm is opgericht naar aanleiding van een studie-
kontrakt dat ibm en de Faculteit der Geodesie in 1985
afsloten. In het ccgm wordt onderzoek uitgevoerd op
het gebied van de Vastgoedinformatie en Kartografie.
Het cbs verzamelt, bewerkt en publiceert statistische
gegevens over allerlei onderwerpen. Het jaarlijks uitge-
geven Statistisch Zakboek is bij een breed publiek
waarschijnlijk het meest bekende produkt. Naast neu
trale statistische overzichten tracht men tevens trends
aan te geven. Wat een kartograaf direkt opvalt bij het
bekijken van publikaties als het Statistisch Zakboek of
de Maandstatistieken, is het vrijwel ontbreken van
kaarten. Dit ondanks het feit dat veel van de gegevens
een ruimtelijke komponent bevatten, waardoor weerga-
ve in een kaart goed mogelijk is.
De CBS-gegevens hadden betrekking op de verkeerson-
gevallenstatistiek van 1987. Per gemeente werden de
volgende gegevens geleverd:
gemeentenaam
gemeentekode
provinciekode
aantal inwoners
totaal aantal voertuigen
aantal Personenauto's
aantal bedrijfsauto's
aantal motorfietsen
aantal verkeersongevallen
aantal verkeersongevallen met dodelijke afloop
aantal verkeersdoden
aantal verkeersdoden ter plaatse overleden
aantal verkeersgewonden
aantal verkeersgewonden opgenomen in een zie-
kenhuis
aantal kilometer verharde weg
aantal voertuigen per kilometer verharde weg
In deze bespreking zal allereerst worden ingegaan op
de kaartvervaardigingsmethode. Vervolgens zal het re
sultaat, een kaartblad met acht kaarten, inhoudelijk
worden besproken.
Kaartvervaardiging
Het uitgangspunt is geweest om in de te vervaardigen
kaarten een zo ruim mogelijk beeld van de beschikbaar
gestelde gegevens te bieden. Om het cbs tevens een idee
te geven van de verschillende kartografische mogelijk-
heden diende hierbij gestreefd te worden naar verschil
lende thematische kaarttypen. Dit laatste werd echter
sterk beperkt door het karakter van de geleverde gege
vens; het betraf nagenoeg alleen thema's met absolute
waarden.
Van de bij het ccgm beschikbare programmatuur voor
het vervaardigen van thematische kaarten werd het
GiMMS-pakket het meest geschikt geacht. Dit pakket,
bij het ccgm draaiend op een ibm 9370 minicomputer,
biedt goede mogelijkheden voor de produktie van ver
schillende kaarttypen. De statistische gegevens werden
als een uit Lotus-123 geexporteerde ASCII-file op een
floppy disk aangeleverd. Elk record in deze file bevatte
de gegevens van een gemeente. Een dergelijke ma-
trixstruktuur past goed in het GiMMS-koncept. Voor in-
voer in gimms behoefden slechts enkele stuurregels
boven- en onderaan de file te worden toegevoegd.
Een bestand met de grenzen van de Nederlandse ge-
meenten uit 1987 was niet voorhanden en is gedigitali-
seerd. Als basis is hiervoor de Gemeentenkaart van Ne
derland uit 1987 op schaal 1:400.000, uitgegeven door
de Topografische Dienst, gebruikt. Met behulp van de
digitaliseermodule van PC Arc/Info is deze kaart inge-
voerd. gimms zelf beschikt nog niet over een dergelijke
module. Vervolgens is de gedigitaliseerde kaart gekon-
verteerd van het Arc/Info- naar het GiMMS-format. Met
behulp van gimms zijn de oppervlakten van de afzon-
derlijke gemeenten bepaald en deze waarden zijn aan
de statistische file toegevoegd. De Gemeentenkaart van
Nederland bevat ook informatie over oppervlakten,
maar voor de gemeenten aan bijvoorbeeld de Wadden-
zee is dit inklusief het wateroppervlak. Het konverteren
en aanvullen van de statistische file duurde ongeveer
een halve dag, terwijl het digitaliseren en korrigeren
van het topografische bestand ongeveer een week in
beslag nam.
Met alle noodzakelijke bestanden aanwezig kon, uit-
gaande van het redaktiemodel, het kaartvervaardi-
gingsproces beginnen. Hierbij is een ibm 5080 grafisch
KT 1989.X V.4
49
