ken, een demonstratie bijwonen en
explikatie of informatie vragen. Voor
deze toelichtingen waren de volgende
leveranciers aanwezig: Aarque
Systems, Agfa-Gevaert, Canon Busi
ness Machines, G.T.R., Ingenieursbu
reau Oranjewoud, Photogravure De
Schutter, Van Beek Graphic Art Sup-
plies en Wifac. De technische on-
dersteuning kwam van de Landin-
richtingsdienst.
Ir M.P.J.M. Lemmens (Technische
Universiteit Delft) vervolgde met Re
mote sensing en kartografie: van du-
alisme naar druk op de knop? Wij
leven in de informatiemaatschappij,
zo Steide de spreker, en zonder het
'toverwoord' informatie zou de sa-
menleving niet meer kunnen. Voor-
naamste originele bronnen van ruim-
telijke informatie zijn fotogrammetri-
sche en remote-sensing-beelden. De
spreker ging in op de digitale beeld-
vorming längs direkte en indirekte
weg. Satellieten hebben Scanners aan
boord, die het aardoppervlak
strooksgewijs aftasten. Het scheidend
vermögen van deze spektrale banden
is groot. Vaak moet echter nog de
omweg genomen worden om de digi
tale banden om te zetten naar foto's.
Het doel van de vervaardiging van
beeiden van de werkelijkheid is om
via het beeld informatie te verkrijgen
over die werkelijkheid. Hiertoe dient
de beeldanalyse, een extraktie van in
formatie via patroonherkenning. Om
uit het beeld de gewenste informatie
te extraheren moet men de taal van
het beeld beheersen. De grafische
taal die gebruikt wordt in de karto
grafie om ruimtelijke dementen ade-
quaat te representeren ligt dicht bij
de taal van de remote sensing. Er be-
staat echter een groot verschil tussen
grafische dementen en beeldelemen-
ten. Bij grafische dementen heeft
men een vrije keuze; bij interpretatie
heeft men dat niet. Een eis van de
presentatie is immers dat een kaart
leesbaar is. Wanneer een kaart digi-
taal is opgeslagen en er dwarsverbin-
dingen tussen de gegevens zijn ge-
legd, zodat elke doorsnede van het
bestand kan worden verkregen, is er
sprake van een geografisch informa-
tiesysteem (gis). Deze informatie is
bij uitstek geschikt voor beeld-
schermpresentatie. De kaart wordt
hiermee een van de mogelijke presen-
tatievormen. Kaarten zullen daardoor
steeds meer maatwerk worden, toe-
gespitst op een projekt.
Kartografische reproduktie ten be-
hoeve van kleine kaartoplagen in
kleur was de titel van de lezing van
de heer R. de Jonge (Staring Cen
trum, Wageningen). De spreker bena-
drukte dat kaartreproduktie in kleur
voor kleine oplagen vrij veel voor-
komt. Hij ging vervolgens in op een
aantal reproduktietechnieken. Eerst
keek hij terug op de volledig hand-
matige vervaardiging met ecoline, ge-
volgd door reproduktie met behulp
van de kleurenfotografie, en vervol
gens via kleurkopieersystemen, waar-
bij werd uitgegaan van een opmaak-
model (meestal geheel handvervaar-
digd en ingekleurd). In verband met
tijdbesparing ging men over op eind-
filmvervaardiging via gravures, peel-
coats enz. en kleurproeven via ver-
schillende Systemen. Met de eind-
kombinaties op film (litho's) kan
naar het drukproces worden overge-
gaan. Afhankelijk van de oplage
heeft men de keuze uit diverse tech-
nieken, meestal drukken (offset of
zeefdruk) of kopieren. Wordt de
kaart digitaal opgebouwd en interak-
tief opgewerkt, dan is het mogelijk
met een elektrostatische kleurenplot-
ter een kaart in behoorlijke kwaliteit
te vermenigvuldigen zonder tussen-
komst van de reproduktie. Deze
speelt dan alleen een rol in het voor-
bereidende Stadium. Van het vereiste
eindresultaat zal het afhangen of
men voor een digitale of analoge be-
werking kiest. Het reproduktieproces
in de kartografie zal in de körnende
jaren sterk aan veranderingen onder-
hevig zijn, maar niet onmisbaar zijn.
Drs P. Hartman sprak over Kartogra
fische reproduktie en de vervaardi
ging van facsimile-uitgaven. Hij vond
dit twee verschillende begrippen, die
hij ter diskussie Steide. Elke zichzelf
respekterende uitgever komt met een
schitterende uitgave. Als voorbeeld
noemde hij de zgn. Bonne-blaadjes,
80 jaar geleden door de Topografi-
sche Dienst uitgegeven en nu door
Robas in atlasvorm uitgebracht.
Hartman verstaat onder kartografi
sche reproduktie alle reproduktiehan-
delingen die moeten worden uitge-
voerd voor de produktie van een
kaart. Een soort Babylonische
spraakverwarring was ontstaan over
wat men verstaat onder kaartrepro
duktie. Hartman hield het op pro
duktie van een origineel, en alle me-
thoden die nodig kunnen zijn om dat
weer te vermenigvuldigen. Een facsi-
mile was naar zijn idee een reproduk
tie van een bestaand origineel, meest
al via een andere druktechniek
geproduceerd dan het origineel, op
soortgelijk papier gedrukt (en eventu-
eel op een zelfde wijze gebonden),
zodanig dat in elk geval de maat ge-
lijk is en de visuele indruk van de re
produktie zo dicht mogelijk bij het
origineel ligt. Een van de Problemen
is dat het origineel bij facsimile vaak
niet beschikbaar is: öf het is bescha-
digd, öf het is vergeeld. Men is dan
afhankelijk van een halftoonopname
en bij iedere reproduktie heeft men
kwaliteitsverlies.
Na de lezingen kon men naar de
beurs en de demonstraties en was er
de gelegenheid deel te nemen aan een
koud buffet.
Na deze feestdis konden de meeste
bezoekers de avond wel weer aan en
werd de lezing door drs De Groot
(Stadsarcheologische Dienst Utrecht)
een uitstekend dessert en een aan de
historie welbestede avond.
Hierbij leerden wij de stad Utrecht
eens op archeologische wijze kennen.
Het waren vooral de gezellige, goed
onderbouwde en met een prachtige
diaserie gei'llustreerde verhalen uit het
verleden waarmee de heer De Groot
het publiek wist te boeien, vooral
omdat hij het geheel op een karto
grafische wijze (met kaart) had ver-
pakt. Vindplaatsen van interessante
vondsten werden op de kaart aange-
wezen en de Objekten op dia's ge-
toond. Toen ons werd verteld dat er
een bewijs was dat de rivier maar op
een manier door de stad heeft kun
nen strömen, en dit aan de hand van
een aantal dia's met voorstellingen
van fundamenten en fragmenten
werd verklaard, maakte dit de karto-
grafen zo nieuwsgierig naar de ge-
schiedenis en de oudheid van de stad
Utrecht dat er een levendige diskussie
plaatsvond.
Na ontvangst van de deelnemers op
de tweede dag opende mr C.G.M. Be-
rendsen (Stichting Beeidrecht, Am
sterdam) de lezingencyclus met Au-
teursrecht in kaart. Berendsen haalde
het 75-jarig bestaan van het Neder-
lands auteursrecht aan. Auteursrecht
beschermt alleen de oorspronkelijk-
heid van de weergave. Aan de ene zij-
de onderscheidt men het exploitatie-
recht, het stukje van het auteursrecht
wat men te gelde kan maken. Het
persoonlijkheidsrecht is een ander
stukje auteursrecht dat de persoonlij-
6
KT 1989.XV. 4
