Kartografen en hun beeidrecht
K. Berendsen
Inleiding
Kartografen zijn makers van werken die in beginsel de
bescherming genieten van de Nederlandse Auteurswet
en van de Auteursrechtelijke Conventies waarbij Neder-
land is aangesloten. Velen zullen zieh dat nauwelijks
realiseren of in het beste geval niet weten welke deze
bescherming in de praktijk eigenlijk inhoudt. Het ver
dient daarom aanbeveling dat auteursrecht van karto
grafen eens in kaart te brengen. Het auteursrecht zal
voor hen een niet te onderschatten instrument blijken
bij de effektuering van inkomsten wanneer van hun
werk her en der gebruik gemaakt wordt en eveneens bij
het bieden van weerstand tegen misbruik van hun
werk.
Exploitatierecht
In het auteursrecht kan men twee hoofdlijnen duidelijk
onderscheiden. Enerzijds steh het de kartograaf, zoals
we zagen, in de gelegenheid om uit de reproduktie van
zijn werk inkomsten te verwerven (hoe, zien wij later);
anderzijds kent de Auteurswet bepalingen die de
hoogstpersoonlijke band die in de regel bestaat tussen
de maker en zijn werk beschermen. Een ieder heeft de
integriteit van het werk te respekteren.
De exploitatierechtelijke kant van het auteursrecht
vloeit voort uit art. 1 van de wet. Dat artikel bepaalt,
dat de maker van een werk het uitsluitend recht heeft
om zijn werk openbaar te maken en te verveelvoudi-
gen. Alleen hijzelf heeft dat recht, een ander mag het
werk pas openbaar maken en verveelvoudigen met de
uitdrukkelijke toestemming daartoe van de kartograaf.
Die bepaling geeft de maker van het kartografische
werk een Sterke positie tegenover degenen die zijn werk
wensen te vermenigvuldigen. Deze hebben zieh met de
kartograaf te verstaan en hem toestemming te vragen
voor het reproduktiegebruik dat zij van het werk willen
maken. De rechthebbende (de maker dus) kan op zo'n
verzoek verschillend reageren. Voorop Staat dat hij
daarin volstrekt vrij is, behoudens in enige gevallen
waarbij de wet zelf in een uitzonderingsbehandeling
voorziet. De toestemming kan in het geheel worden ge-
weigerd (redenen daarvoor behoeven niet te worden
aangevoerd), maar kan ook worden verleend onder
voorwaarden. In beginsel kan iedere voorwaarde wor
den gesteld. In de praktijk blijken de volgende moge-
lijkheden zieh voor te doen:
een drukproef ter goedkeuring;
eisen aan de wijze van reproduceren en de wijze van
publikatie;
naams- en copyrightvermelding;
de betaling van een vergoeding.
Deze mogelijkheden zijn niet uitputtend; naar eigen
believen kan men er meerdere toevoegen.
Beeidrecht
Dit klinkt allemaal mooi en zelfs heldhaftig; de auteur
als bij na absoluut heerser over zijn geestelijke eigen-
dom. De vaak moeizame praktijk wijst anders uit.
Individueel heeft een maker in het maatschappelijke
verkeer en temidden van de bestaande ekonomische te-
genkrachten vaak aanzienlijk minder in te brengen.
Een auteursrechtenbureau kan dan uitkomst bieden.
We zien het op het gebied van het muziekauteursrecht
bij Buma. Komponisten hebben zieh daar verenigd en
Buma opdracht gegeven met de gebruikers van muziek
te onderhandelen over de voorwaarden en de vergoe-
dingen voor het gebruik. De voorbeelden daar zijn be-
kend. De horeca, ziekenhuizen, grammofoonplaten-
maatschappijen en dergelijke betalen vergoedingen aan
Buma voor de exploitatie van eenmaal vervaardigde
komposities. Ook voor de makers van beeidwerken be
staat een dergelijke organisatie: de Stichting
Beeidrecht.
Beeidrecht onderhandelt met uitgeverijen van boeken,
tijdschriften, affiches, posters en dergelijke over de
voorwaarden die door Beeidrecht worden gesteld aan
de toestemming voor het reproduktiegebruik van die
werken in of op de betreffende publikaties. Het voor-
deel van een dergelijk bureau is, dat het tegenwicht kan
bieden aan de vanzelfsprekende weerstanden die soms
bestaan tegen het betalen van auteursrechten. Beeid
recht kan dat niet alleen omdat de nodige auteursrech
telijke en markttechnische kennis daarvoor aanwezig is,
maar in de eerste plaats vanwege de veelheid van beeld-
auteurs die ter uitoefening van hun rechten bij Beeid
recht zijn aangesloten. Dat zijn er - internationaal -
ongeveer 18.000. Daarvan zijn er 1300 van de Neder
landse nationaliteit, de rest wordt door Beeidrecht ver-
tegenwoordigd krachtens kontrakten met zusterorgani-
saties over de hele wereld verspreid. AI deze
organisaties zijn - evenals de organisaties op het ter-
rein van de letterkunde en de muziek - verenigd in de
Confederation Internationale des Auteurs et des Com-
KT 1990.XVI.1
13
