krachtige Computers worden de mogelijkheden van de-
tektie ernstig bemoeilijkt. De Computer maakt het ver-
sluieren van kartografische diefstal nog aanzienlijk ge-
makkelijker dan ten tijde van pro f. Eckert. Daar komt
bij, dat de kartografische vormgeving in toenemende
mate - door toepassing van CAD-systemen - geauto-
matiseerd wordt. De ekonomische waarde van kartogra
fische informatie wordt zodoende meer en meer be-
paald door de in het kartografische eindprodukt
'verborgen' topografische gegevens.
Door de proliferatie van krachtige informatieverwer
kende apparatuur is een zelfstandige markt ontstaan
voor 'ruwe' (dat wil zeggen slechts in beperkte mate
bewerkte) feitelijke gegevens. De informatiegebruiker is
steeds beter in Staat op basis van deze ruwe gegevens,
uitgaande van zijn eigen informatiebehoeften, zijn ei
gen informatieprodukten te kreeren. Tegelijkertijd wor
den, eveneens onder invloed van de nieuwe informatie-
techniek, in hoog tempo nieuwe informatieprodukten
ontwikkeld, die de vraag naar feitelijke informatie als
grondstof of als halffabrikaat verder omhoog stuwen.
Een goed voorbeeld van deze ontwikkeling vormen de
diverse elektronische navigatiesystemen voor mobiel ge-
bruik (in automobielen en vaartuigen), waardoor een
geheel nieuwe markt voor topografische informatie
lijkt te ontstaan.
De auteursrechtelijke bescherming van topografische en
kartografische informatie heeft met deze ontwikkelin-
gen helaas geen gelijke tred gehouden. Volgens een
oude auteursrechtelijke regel beschermt het auteurs-
recht slechts de vorm, niet de inhoud van een werk.
Juist de inhoud van het kartografische werk, de onder-
liggende topografische gegevens, vraagt echter in toene
mende mate om adequate juridische bescherming.
Twee vragen staan in dit artikel centraal. De hiervoor
reeds summier aangeduide tekortkomingen van het au
teursrechtelijke systeem zullen bij de beantwoording
daarvan duidelijk aan het licht treden. Eerst zal wor
den nagegaan in hoeverre het huidige auteursrecht on-
derdak kan bieden aan kartografische informatie. Is
het produkt van de kartograaf aan te merken als een
'werk van letterkunde, wetenschap of kunst' in de zin
van de Nederlandse Auteurswet 1912 (Aw)? Daarbij zal
de aandacht primair uitgaan naar topografische kaar-
ten. De tweede vraag hangt met de uitkomst van de
eerste ten nauwste samen: hoever reikt een eventueel
auteursrecht op kartografische informatie?
Is kartografische informatie auteursrechtelijk
beschermd?
Objekt van auteursrechtelijke bescherming zijn 'werken
van letterkunde, wetenschap of kunst', zo Staat te lezen
in art. 1 Aw. Het auteursrecht op dergelijke werken
komt toe, zo lezen wij in hetzelfde artikel, aan de ma-
ker of diens rechtverkrijgende. Hoofdregel is, dat als
'maker' geldt hij of zij die het werk kreeert; indien
meerdere personen een scheppende bijdrage hebben ge-
leverd (bijvoorbeeld topograaf en kartograaf) zijn deze
personen gezamenlijk makers. Een belangrijke uitzon-
dering op de hoofdregel vormt art. 7 Aw, dat de werk-
gever als maker bestempelt, indien het werk in het ka-
der van een dienstbetrekking is verricht. Bij kartografi
sche Produkten zal hiervan, zo mag worden aangeno-
men, dikwijls sprake zijn.
Wat de wetgever zieh bij 'werken van letterkunde, we
tenschap of kunst' voorstelt, blijkt uit art. 10 lid 1 Aw,
waarin een uitvoerige serie voorbeelden van 'werken'
de revue passeert, waaronder ook 'aardrijkskundige
kaarten' (art. 10 lid 1 onder 7) en 'ontwerpen, schet-
sen, plastische werken, betrekkelijk tot de bouwkunde,
de aardrijkskunde, de plaatsbeschrijving of andere we-
tenschappen' (art. 10 lid 1 onder 8)2.
Betekent dit nu dat iedere aardrijkskundige kaart au
teursrechtelijk beschermd is? Neen: de voorbeelden in
art. 10 hebben, zo möge blijken uit het slot van art. 10
lid 1 Aw ("en in het algemeen ieder voortbrengsel op
het gebied van letterkunde, wetenschap of kunst"),
weinig meer dan illustratieve betekenis. Belangrijker
dan de letterlijke tekst van deze lijst zijn de in de ju-
risprudentie en rechtsleer met betrekking tot het objekt
van het auteursrecht, het 'werk', ontwikkelde kriteria.
Voor auteursrechtelijke bescherming komen slechts in
aanmerking voortbrengselen van de menselijke geest
waaraan de maker een eigen (of) persoonlijk karakter
heeft gegeven3. Dit kriterium, dikwijls ook oorspronke-
lijkheidsvereiste genoemd, houdt in dat de maker in
zijn werk een voldoende mate van 'kreativiteit' aan de
dag dient te hebben gelegd, zodat het resultaat van zijn
arbeid in zekere zin zijn persoonlijkheid weerspiegelt.
Dit betekent niet dat de identiteit van de maker in het
werk herkenbaar zou moeten zijn. Evenmin wordt ver
eist, dat het werk een zekere kunstzinnige waarde verte-
genwoordigt. Het auteursrecht beschermt niet alleen
kunst met een grote 'K', maar ook allerlei praktische
informatieprodukten, zoals technische tekeningen, tele-
foonboeken en zelfs computerprogramma's. Een eis
van inventiviteit ('uitvindingshoogte') wordt, anders
dan in het octrooirecht (Patentrecht), al evenmin
gesteld.
De auteursrechtelijke eis van oorspronkelijkheid is geen
streng kriterium. Eerste vereiste is, dat het werk niet
aan een bestaand werk ontleend ('afgekeken') is. Aan
het tweede vereiste, de kreativiteitseis, wordt reeds vol-
daan - zo wordt algemeen aangenomen - indien de
maker van het werk uit een groot aantal min of meer
gelijkwaardige mogelijkheden zijn persoonlijke keuze
heeft kunnen maken. Indien deze keuzevrijheid heeft
ontbroken, bijvoorbeeld omdat de vormkenmerken van
het voortbrengsel geheel of grotendeels door objektieve
randvoorwaarden (funktionele speeifikaties, technische
Parameters, gebruikerswensen, normalisatie-eisen, we-
tenschappelijke kriteria enz.) bepaald zijn, kan er geen
sprake zijn van auteursrechtelijke bescherming4.
Toegepast op topografische kaarten houdt het vo-
renstaande in, dat een kaart die niet meer behelst dan
een door de regels van de topografie en kartografie ge-
dikteerde neerslag van door landmeting, luchtfotogra-
fie, remote sensing of raadpleging van bestaande kaar-
16
KT 1990.XVI.1
