ten verkregen gegevens in beginsel geen auteursrechte-
lijke bescherming zal kunnen genieten. Dergelijke kaar-
ten bestaan echter niet. In alle gevallen, zelfs in het ge-
val van min of meer triviale kartografische Produkten,
worden door de betrokken topograaf en kartograaf
keuzen gemaakt waarvan de uitkomst niet a priori
vastligt. Tenzij er sprake is van ordinaire piraterij (een-
voudig kopieren), zullen de gegaarde gegevens na kon-
trole en korrektie diverse bewerkingen ondergaan,
waarbij zowel de topograaf als de kartograaf tenminste
enige 'kreatieve speelruimte' zal toekomen. Weliswaar
neemt deze speelruimte af naarmate de kartografie in
steeds verdergaande mate wordt gestandaardiseerd en
geautomatiseerd, het subjektieve oordeel van de topo
graaf en/of kartograaf blijft op tal van punten noodza-
kelijk.
Dit subjektieve oordeel manifesteert zieh in de eerste
plaats in de wijze waarop en de mate waarin de ge
gaarde topografische informatie wordt vereenvoudigd,
dat wil zeggen gegeneraliseerd5. De makers van de
kaart dienen een kompromis te vinden tussen optimale
precisie en optimale overzichtelijkheid6. Uitgaande van
schaal, doel en funktie van de te ontwerpen kaart wor
den uit de beschikbare feitelijke gegevens de meest rele
vante geselekteerd. De ontwerpers genieten hierbij
doorgaans een ruime mate van 'kreatieve speelruimte'.
Vermeldenswaard is in dit verband een recente uit-
spraak (in kort geding) van de vice-president van de
Utrechtse rechtbank in een zaak die op het eerste ge-
zicht met topografie en kartografie niets te maken
heeft: de zaak Van Dale/Romme7. Ene Romme, een
verwoed kruiswoordpuzzelaar, had alle in de Grote Van
Dale voorkomende trefwoorden - met weglating van de
korresponderende lemma's - overgenomen in een voor
kruiswoordpuzzelaars bestemd computerbestand. Met
behulp van dit bestand en een bijbehorend programma
zou het oplossen van kruiswoordraadsels en crypto-
grammen aanmerkelijk versneld kunnen worden.
Voor de rechter gedaagd wegens inbreuk op Van Dale's
auteursrecht verweerde Romme zieh met de Stelling, dat
de in het woordenboek opgenomen trefwoorden een
rechtstreekse neerslag vormen van de Nederlandse taal.
De verzameling trefwoorden zou noodzakelijkerwijs
voortvloeien uit de 'gegeven' vocabulaire van de Ne
derlandse spreek- en schrijftaal en derhalve niet als
'oorspronkelijk' werk kunnen gelden. De Utrechtse
vice-president was het met dit verweer echter niet eens
en oordeelde, dat de verzameling trefwoorden wel dege-
lijk auteursrechtelijke bescherming toekwam, als zijnde
'het resultaat van kreatieve arbeid'. Immers, de tref
woorden worden door de redaktie van Van Dale uitslui-
tend opgenomen, indien zij voldoen aan de 'door de
samenstellers ontwikkelde eigen selektiekriteria'.
Naar analogie van deze uitspraak kan worden verde-
digd dat de door de makers van een topografische
kaart geselekteerde gegevens tezamen een auteursrech-
telijk beschermd werk vormen. Overname van deze ge-
gevensverzameling of van een substantieel deel daarvan
in een andere kaart, ook al zou deze een geheel andere
vormgeving hebben, zou - hiervan uitgaande - in strijd
zijn met het auteursrecht van de ontwerpers van de
kaart.
Typisch 'oorspronkelijk' in auteursrechtelijke zin is in
de meeste gevallen de wijze waarop de kartograaf, uit
gaande van de geselekteerde gegevens, vorm geeft aan
het kartografische eindprodukt. Dat de hedendaagse
topografische kaart, anders dan enkele eeuwen geleden,
niet meer met zeeslangen, spuitende walvissen, olifan-
ten en inboorlingen wordt verlucht, doet hier niet aan
af.
Auteursrechtelijke oorspronkelijkheid kan zieh mani
festeren in (de kombinatie van) een groot aantal ele-
menten: het gebruik van kleuren, de klassifikatie van
wegen en Steden, de typografische vormgeving, de le-
genda, symbolische aanduidingen voor bruggen, spoor-
lijnen, windmolens en provinciegrenzen, kleurschake-
ringen, arceringen enz. Voorzover de vormgeving van
deze elementen niet is gestandaardiseerd, verlenen zij
tezamen aan de kaart in kwestie het voor auteursrech
telijke bescherming noodzakelijke 'eigen persoonlijk
karakter'. Kummer konkludeert dan ook, dat iedere to
pografische kaart bescherming geniet, "weil es sie ohne
individuelle Kartographenarbeit nicht gibt"8.
Ook uit de Nederlandse rechtspraak ontstaat de indruk
dat de kartograaf bij de Auteurswet veilig onderdak is.
In alle gevallen werd auteursrechtelijke bescherming
toegekend, achtereenvolgens aan een kaart van
Amsterdam9, een watersportkaart van de Friese
meren10, enige plattegronden van vakantie-oorden11,
een Amsterdamse stadsplattegrond12 en een plattegrond
van de gemeente Meerssen13.
Erg veel wijzer worden we van deze uitspraken echter
niet. Het betrof in deze zaken telkens gevallen van or
dinaire piraterij (eenvoudig kopieren), waardoor de
rechters in kwestie zieh niet behoefden te buigen over
de vraag welke elementen wel en welke elementen niet
door het auteursrecht worden beschermd.
Beschermde en niet-beschermde elementen
Ervan uitgaande dat kartografische Produkten in be
ginsel voor auteursrechtelijke bescherming in aanmer-
king komen, rijst nu de vraag hoe ver deze bescher
ming reikt. Is iedere overname van informatie
ongeoorloofd of zijn er 'vrije' elementen die zonder
toestemming van de auteursrechthebbende(n) ontleend
mögen worden? Wat is - met andere woorden - de in-
houd van het auteursrecht op kartografische in
formatie?
Wij keren terug naar art. 1 Aw. Het auteursrecht is, zo
lezen wij daar nogmaals, het uitsluitend recht tot open-
baarmaken en verveelvoudigen. Onder 'openbaarma-
ken' wordt vrijwel ieder handelen verstaan waardoor
een werk ter beschikking van het publiek wordt gesteld:
uitgeven, vertonen, tentoonstellen enz. 'Verveelvoudi
gen' heeft twee verschallende betekenissen. In de eerste
plaats wordt hieronder verstaan iedere denkbare vorm
van reproduceren: kopieren, overschrijven, nadrukken
enz. Ook het opslaan van een werk in een computerge-
KT 1990.XVI.1
17
