heugen is 'verveelvoudigen'. Blijkens art. 13 Aw bete-
kent verveelvoudigen bovendien: bewerken, omzetten,
transformeren, vertalen enz.
Op het uitsluitend recht van de auteursrechthebbende
bestaan diverse wettelijke uitzonderingen. Algemeen
bekend is de regeling inzake het kopieren voor eigen
oefening, Studie of gebruik (art. 16b Aw). Voor kom-
mercieel gebruik laat deze bepaling echter niet de
ruimte. Voor de Topografische Dienst (en zijn konkur-
renten) van rechtstreeks belang is artikel 15b Aw. Vol-
gens deze bepaling is verdere openbaarmaking of ver-
veelvoudiging van 'door of vanwege de openbare
macht' openbaar gemaakte werken in beginsel toe-
gestaan. Deze beperking geldt echter niet, indien 'blij
kens mededeling op het werk zelf' het auteursrecht uit-
drukkelijk is voorbehouden. Dit voorbehoud wordt
door de Topografische Dienst, onderdeel van het Mim
stede van Defensie, inderdaad gemaakt, hetgeen bete-
kent dat de kaarten van deze dienst normaal auteurs-
rechtelijk beschermd zijn.
Het uitsluitend recht tot verveelvoudigen en openbaar-
maken van de auteursrechthebbende(n) strekt zieh al-
leen uit tot de oorspronkelijke (dus beschermde) de
menten van het werk. Welke dat zijn, is in de vorige
paragraaf al enigszins aangeduid. Algemeen wordt aan-
genomen, dat de in een topografische kaart verwerkte
topografische gegevens als zodanig niet oorspronkelijk
- en derhalve niet beschermd - zijn. Immers, zo wordt
dikwijls beweerd, het auteursrecht beschermt slechts de
uiterlijke vorm, niet de (zakelijke of feitelijke) inhoud
van een werk. Men kan de werkelijkheid (de hoogte
van een berg, de loop van een rivier) nu eenmaal niet
monopoliseren, zo wordt voorts geredeneerd.
Zo steh Van Lingen: "Aardrijkskundige kaarten
geven een feitelijk gegeven weer. De wijze waarop dit
gebeurt is beschermd, niet het gegeven zelf. Men kan
nu eenmaal niet, zonder de werkelijkheid geweld aan te
doen, Hoogezand en Sappemeer stuivertje laten wisse-
len"14. Dezelfde gedachte is terug te vinden in een ar-
rest van het Duitse Bundesgerichtshof uit 1964: "So
weit die Gegenstände der Darstellung auf einer Karte
unmittelbar auf der Bodenvermessung und ihren Er
gebnissen beruhen - z.B. Länder, Flüsse, Gebirge, Bau
ten, Strassenzüge - ist die blosse Wiedergabe dieser
Gegenstände in einer anderen Karte zulässig.
Schutzfähig ist dagegen die Darstellungsart als solche
gegen eine Wiedergabe, soweit sie als formgebende kar
tographische Leistung über die blosse Mitteilung der
geographischen Tatsachen hinausgeht"15.
Dat het verzamelen van deze gegevens in veel gevallen
een moeizame, tijdrovende en geldverslindende aktivi-
teit is geweest, is - volgens de heersende auteursrechte-
lijke leer - niet relevant. De Auteurswet beschermt niet
ieder produkt van menselijke inspanning of organisatie,
maar slechts werken met een 'eigen persoonlijk karak-
ter'. Hiervan uitgaande, komt aan de afzonderlijke ge
gevens die als 'grondstof' voor de topografische kaart
hebben gediend, de door landmeting, lucht- en satel-
lietfotografie en remote sensing verkregen data, in be
ginsel geen auteursrechtelijke bescherming toe. Het lou-
ter (al dan niet automatisch) registreren van informatie
geldt niet als 'kreatief' handelen, dat met auteursrecht
wordt beloond. Dit wordt wellicht anders, indien de ge
gevens nä registratie worden bewerkt. Indien uit een
groot aantal niet-beschermde satellietfoto's een over-
zichtsfoto wordt samengesteld, is deze zeker als be
schermd 'werk' te kwalificeren. Ook de selektie van op
zichzelf niet-beschermde gegevens kan aanleiding geven
tot auteursrechtelijke bescherming, zo werd hiervoor
gekonstateerd.
De iosse' feitelijke gegevens als zodanig vallen echter
uit de auteursrechtelijke boot. Voor degene die met
veel bloed, zweet en tränen gegevens verzamelt zonder
daarbij de noodzakelijke kreativiteit aan de dag te leg-
gen, is dit een somber perspektief. De door hem ge-
gaarde gegevens kunnen 'gepikt' worden zonder dat de
Auteurswet zieh daartegen verzet. Bedroevend wordt de
positie van de niet-kreatieve gegevensverzamelaar, in
dien hierbij bedacht wordt dat hem (althans in Neder-
land) buiten het auteursrecht naar alle waarschijnlijk-
heid geen alternatieve juridische bescherming wordt
geboden. Blijkens enkele recente arresten van de Höge
Raad zal alleen bij hoge uitzondering bescherming
worden geboden aan prestaties die niet door speeifieke
wetgeving (zoals de Auteurswet of de Rijksoctrooiwet)
bestreken worden16.
Daar komt bij dat de kwetsbaarheid van de gege-
vensproducent, zoals in de inleiding van dit artikel
reeds werd betoogd, in recente tijden onder invloed van
de nieuwe informatietechniek snel toeneemt. Het 'pik-
ken' van gegevens zonder daarbij in strijd te handelen
met het auteursrecht op de (beschermde) kartografische
vormgeving is met behulp van moderne computerappa-
ratuur en -programmatuur betrekkelijk eenvoudig ge
worden.
Slot
Duidelijk is, dat het auteursrecht ten aanzien van de
bescherming van feitelijke informatie een blinde vlek
vertoont. De producent van feitelijke gegevens zonder
'eigen persoonlijk karakter' heeft dringend behoefte
aan enige vorm van juridische bescherming. Nu de
Hoge Raad niet bereid lijkt deze leemte via het 'onge-
schreven' recht te dichten, zijn andere maatregelen
geboden.
Men kan daarbij verschillende wegen bewandelen. De
eerste, tevens eenvoudigste optie is: uitbreiding van het
toepassingsgebied van het auteursrecht. Door versoepe-
ling van het oorspronkelijkheidsvereiste zou het au
teursrecht plaats kunnen bieden aan de gegevensverza-
melaars die naar huidig recht in de kou blijven staan.
Voorbeelden van een dergelijk verruimd auteursrecht
treffen wij aan in het Verenigd Koninkrijk en in de
Verenigde Staten. Het Anglo-Amerikaanse Copyright
biedt niet alleen bescherming aan 'kreatieve' voort-
brengselen, maar ook aan 'produets of skill and la-
bour' die het resultaat zijn van niet-kreatieve menselij
ke inspanning en investering.
18
KT 1990.XVI.1
