De eerste stap heeft tot doel het produkt te onderschei-
den van andere, gelijksoortige Produkten. Een omslag
voor boek of tijdschrift is daar een goed voorbeeld
van. Terwijl van veel kaarten die gevouwen te koop
worden aangeboden, het omslag niet veel meer om het
lijf heeft dan wat tekst en een magere illustratie op een
wit vlak met een kader, speien boek- en tijdschrift-
omslagen op sublieme wijze met grote gekleurde en
zorgvuldig geplaatste hoofdtitels, onderteksten, foto's
en/of tekeningen.
De tweede stap - na te zijn opgevallen - is het wekken
van de belangstelling in produkt en onderwerp. Vooral
de keuze van een of meer afbeeldingen in kleur op het
omslag en een goed gekozen tekstomschrijving dragen
hiertoe bij. In dit Stadium zal de kaart worden opge-
pakt, uitgevouwen en ingezien. Ooit heb ik in een
populair-wetenschappelijke tv-uitzending een de-
monstratie gezien van een Japanse uitvinder die voor
kaarten een soort Origami-vouwwijze had bedacht
waarbij een omvangrijke kaart met een handbeweging
kon worden uit- en opgevouwen. Behalve bij een Ja
panse toerist in Venetie, heb ik een toepassing helaas
nooit kunnen vinden. Dat vooral het weer opvouwen
van grote kaarten voor de meeste mensen een onover-
komelijke gruwel is, is echter zeker. (Behalve een mini-
Figuur 9. De klassieke informatie-kodering ('Vaut le voyage')
van Michelin. Jaar in jaar uit volgehouden, heeft een ij-
zersterke band doen ontstaan tussen uitgever en gebruiker.
Waarom lijken Nederlandse kaarten- en gidsenmakers zo wei
nig op te steken van het werk van hun veruit superieure
Franse meester? (Uitgave: Michelin et Cie, Proprietaires-
Editeurs 1986.)
vouwkaartje voor bedrijven, heeft onder andere Falk
plan diverse pogingen gedaan; de meeste probeersels
echter leiden tot ernstige vormen van kartofobie en op-
zettelijke prop-vorming.)
De derde stap is het kweken van een verlangen een
kaart te kopen teneinde de getoonde attrakties te gaan
bezoeken. Normale, in de kartografie gebruikelijke ko
deringen in kleur (groen voor natuurgebied) of vlak-
symbolen (stipjes voor boomgaarden) dragen hier wei
nig toe bij omdat ze voor het grote publiek geheimtaal
blijven. Ook het overdadig gebruik van raadselachtige,
zelfbedachte 'pictogrammen' schrikt veel mensen af.
Publiekstrekkers zoals attraktieparken en dierentuinen
laten kunstenaars daarom graag zeer laagdrempelige,
'panoramakaarten' tekenen waarop in een oogopslag
alle genoegens als vanuit een helikopter of hoge toren
kunnen worden overzien.
Een briljant voorbeeld van zo'n wervende kaart is de
place-mat die men onder de uitsmijter geschoven krijgt
in weg-restaurant 'De Lucht' (o.a. längs de A2 tussen
Utrecht en Den Bosch). Deze bestaat uit een bontge-
kleurde, aardig geillustreerde en van veel informatie
voorziene panoramakaart van het rekreatiegebied aan
de Maasoever tussen Woudrichem en Mook, een gebied
waar men als passant en drukbezet zakenman meestal
uitsluitend doorheen raast.
Plaats en timing is perfekt voor het kreeren van het
verlangen om in het weekeinde iets van het schuldge-
voel jegens de zo menigmaal verwaarloosde familie in
te lossen zonder eerst thuis dikke gidsen te hoeven
doorbladeren. Instappen en wegwezen: pa kent de weg!
Na het verlangen komt de daad. Dit is de kritische fase
waarin de kaart weliswaar is aangeschaft, maar zieh in
de praktijk moet waarmaken. Is de route duidelijk te
vinden? Is een en ander zo aantrekkelijk als voor-
gespiegeld werd? Is het vertier voldoende om er met
het gehele gezin een reis voor te maken?
Hier bewijst zieh de kracht van de kontinui'teit. De
trouwe gebruiker van Michelinkaarten en -gidsen bij-
voorbeeld vertrouwt blindelings op de koderingen voor
'Vaut le voyage', 'Merite un detour' en 'Interessant' of
het nu om informatie over de Perigord, New York of
Holland gaat, terwijl de getoonde informatie gedetail-
leerd en objektief genoeg is om ook zelfstandig tot een
oordeel en keuze te kunnen komen.
State of the Art
Gedetailleerdheid - of helaas vaak het ontbreken van
voldoende details - is een belangrijk aspekt van wer
vende kaarten. De meeste wandel- en fietskaarten die
de ANWB uitgeeft in samenwerking met de beheerders
van natuurmonumenten kenmerken zieh door een
haast kinderlijke versimpeling in lijn- en kleurgebruik
die enerzijds vertedert maar aan de andere kant erger-
nis opwekt omdat hier sprake is van een interpretatie
waarvan wij als gebruiker de spelregels niet kennen. Zo
zijn er slechts 'verharde' en 'onverharde' wegen. Zelfs
het meest simpele stadsplattegrondje in de Michelin-
26
KT 1990.XVI.1
Ste-Foy-Ia-Grande 'Aßergerac
Interessant
les noms nmrs <J4stgf»an; ;es vtltes
»t curiosites däcntes Pars se guttfe;
Consyite-- l'tfflä&it aipfeatwrtique
