rige omslag en een ringband voorzien. In deze koncept-
atlas waren ook het trefwoordenregister, de adressen-
lijst van Waddenzee-instanties en het overzicht van be-
langrijke kaarten opgenomen.
De reakties op de koncept-atlas waren zeer gunstig.
Men had duidelijk behoefte aan de atlas, wilde de defi-
nitieve uitgave snel gereed zien en vond in het alge-
meen de weergave van de informatie goed. Er werd
herhaaldelijk gevraagd om een losbladige uitgave, die
indien nodig geaktualiseerd kon worden, maar dit was
door het projektteam op grond van eerder genoemde
redenen al afgewezen. Vrijwel unaniem werd ook ge
vraagd om een of meer steunkleuren in de definitieve
uitgave, om de leesbaarheid te vergroten. Daarop heeft
het projektteam bekeken welke kaarten vierkleurendruk
vereisten en welke aan een of twee steunkleuren vol-
doende hadden. Ook werd, gezien de gunstige reakties,
een verdubbeling van de oplage tot 2000 eksemplaren
noodzakelijk geacht. De meerkosten werden op ruim
/40.000,- begroot en de opdrachtgevers stemden hier-
mee in.
Het verwerken van alle ontvangen aanvullingen, inhou-
delijke kritiek, wensen en verwijzingen naar deskundi
gen, vergde meer tijd dan gepland. Maar dit heeft de
kompleetheid van de atlas wel verhoogd. Intussen werd
ook doorgewerkt aan de resterende koncept-kaarten.
Toen begin mei 1989 vrijwel alle 81 koncept-kaarten ge
reed waren, is de definitieve inhoudsopgave vastgesteld
(figuur 2) en zijn de kaarten in een meer logische volg-
orde gerangschikt en van een nieuwe, doorlopende
nummering voorzien.
Produktie
De produktie van de definitieve atlas in kleur vond
plaats bij de afdeling Waterstaatskartografie van de
Meetkundige Dienst. Mede naar aanleiding van lezin-
gen op de NVK-Themadag 'Grafische toepassingen op
de PC' in december 1988 (zie ook: bosma, 1989 en van
elk, 1989), werd besloten om - bij wijze van proef -
de Wadatlas op een Apple Macintosh met het pro-
gramma FreeHand te maken.
Daarbij hebben de volgende argumenten de doorslag
gegeven:
de grafische mogelijkheden en kwaliteit;
de snelheid en gebruiksvriendelijkheid;
de aansluiting met de grafische wereld (onder meer
via PostScript);
de mogelijkheid om ervaring op te doen met kleine
Systemen voor geautomatiseerde kaartvervaardiging.
De Wadatlas leek voor deze proef zeer geschikt, vanwe-
ge de veelheid aan kaartsoorten, de uniforme topogra-
fie en bladindeling en het körte tijdsbestek waarin de
81 kaarten geproduceerd moesten worden.
Vervolgens werd bij AI Computer Groep in Leidschen-
dam de benodigde apparatuur gehuurd:
Apple Macintosh IIcx met 4 Mb RAM, 40 Mb har-
de schijf en 1.44 Mb diskdrive;
Apple 13" kleurenbeeldscherm met 640 X 480
beeldpunten en bijbehorende 8-bits videokaart;
Apple Imagewriter II 8" matrixprinter.
Daarnaast leverde dit bedrijf het programma Aldus
FreeHand (Engelse versie 2.0) en verzorgde ook de be
nodigde opleidingen (1 dag Macintosh algemeen en 1
tot 2 dagen FreeHand).
Verder is kontakt gezocht met het grafisch servicebu-
reau Print 2000 in Zoetermeer voor de reprografische
voor- en nabewerkingen, en wel omdat de afdeling Re-
prografie van de Meetkundige Dienst niet over scan- en
PostScript-faciliteiten beschikt.
Tenslotte is voor deze proef een aparte evaluatiegroep
ingesteld met leden.uit diverse afdelingen van de Meet
kundige Dienst, omdat het gebruikte systeem afwijkt
van Rijkswaterstaat-standaarden als MS-DOS en
UNIX.
Er is in grote lijnen voor de volgende werkwijze
gekozen:
scannen van de koncept-kaarten;
digitaliseren en opmaken van de kleurenkaarten op
het beeldscherm;
toevoegen toelichtende teksten;
beoordeling door redaktie via kleurproeven op een
laserprinter;
korrekties uitvoeren en kontroleren op beeldscherm;
eindfilms op een laserbelichter;
eindkontrole op de lichtbak (dus geen drukproeven).
Het scannen gebeurde bij Print 2000 op een Sharp
A4-scanner met een resolutie van 150 dpi (dots per
inch). Deze läge resolutie was voldoende omdat de
scan alleen maar dienst deed als digitaliseergids op het
scherm. Daartoe moesten de koncept-kaarten wel eerst
fotografisch verkleind worden. Er is nog overwogen om
de originele MS-DOS Freelance-bestanden naar Free
Hand te konverteren, omdat beide programma's
vektor-georienteerd zijn. Hier is echter van afgezien,
omdat niemand ervaring met deze konversie had.
De scanbeeiden werden op diskettes afgeleverd en ver-
volgens op de Apple ingelezen. Het met de muis digita
liseren op het scherm ging eenvoudig, vooral omdat op
details ingezoomd kan worden en schaalafwijkingen in
de modellen eenvoudig kunnen worden aangepast. Na
delen van het inzoomen zijn er ook: men heeft de nei-
ging nauwkeuriger te werken dan nodig is en bij druk-
ke kaarten gaat het zoomen zelf nogal langzaam,
evenals het verschuiven van het beeld. Bij het scannen
moet er wel op gelet worden dat de stand van het ori-
gineel op de Scanner gelijk is aan de gewenste stand op
het beeldscherm. Het verdraaien van gescande
(raster)beelden is mogelijk, maar de scherpte (en daar-
mee de leesbaarheid) gaat dan wel grotendeels verloren.
Van de eerste gescande koncept-kaart is eerst een basis-
blad gemaakt. Hierin zijn de standaardelementen zoals
kader, topografie, noordpijl, schaalstok en andere
layout-gegevens gedefinieerd. Dit basisblad is voor alle
volgende kaarten gebruikt en heeft ook als ondergrond
gediend voor het inpassen van de scanbeeiden en het
digitaliseren van de thematische gegevens.
Overigens hebben de scanbeeiden veelal alleen gediend
als hulpmiddel bij het lokaliseren van een verschijnsel.
KT 1990.XVI.1
33
