De FreeHand-bestanden zijn op diskette naar Print
2000 gebracht om kleurproeven op een QMS PostScript
kleurenlaserprinter te laten vervaardigen met een reso-
lutie van 300 dpi. Omdat deze printer niet het volledige
A4-formaat benut, werden de proeven op 86% van de
originele grootte uitgevoerd. Hiervan werden weer ko-
pieen op het eigen Canon kleurkopieerapparaat ge-
maakt, die ter korrektie aan de redaktieleden werden
toegezonden.
De eerste resultaten waren nogal heterogeen van uiter-
lijk. Dit werd vooral veroorzaakt door te ruime richtlij-
nen, waardoor de verschillende mensen, die aan het
projekt werkten, met verschillende oplossingen voor
dezelfde Problemen kwamen. In de korrektiefase is ge-
tracht alles weer in lijn te brengen.
Wat de begeleidende tekst betreft: daar bleek dat de
konversie niet geheel probleemloos was verlopen. Met
name het laten inspringen van teksten leverde nog het
nodige opknapwerk op, alsmede vergeten accenttekens.
Alle korrekties, inklusief auteurskorrekties, zijn per
kaart tot een korrektie-model gekombineerd en op het
systeem verwerkt. De eindkontrole is zonder nieuwe
proeven en (deels in de avonduren) direkt op het beeld-
scherm uitgevoerd. Omdat het gehuurde systeem was
uitgerust met een 13" kleurenscherm was het niet mo-
gelijk om A4-kaarten 1 op 1 te presenteren. Het gevolg
was dat er veel ingezoomd moest worden om details op
het beeldscherm te kunnen lezen en weer terug voor
het totaal overzicht, hetgeen veel extra tijd vergde. Dit
probleem speelde in mindere mate ook al in de ont-
werpfase. Een groter kleurenscherm verdiende achteraf
gezien de voorkeur.
Na korrektie zijn de bestanden wederom op diskette
naar Print 2000 gebracht voor de vervaardiging van
eindfilms op een Linotronic 100 laserbelichter. Deze
heeft een resolutie van 1270 dpi (500 lijnen/cm), wat
voldoende werd geacht voor deze toepassing.
De eindfilms zijn op de lichtbak gekontroleerd; er zijn
geen eindproeven van gemaakt. Bij een aantal films
werden passingsverschillen van ongeveer 1 mm ge-
konstateerd, wat veel is voor A4-films. De vermoedelij-
ke oorzaak ligt in een onregelmatige doorvoer in de Li
notronic 100, bij het beschrijven van grote stukken film
achter elkaar. De passingsverschillen zijn opgelost door
de films over te laten maken.
Tijdens de eindfilmvervaardiging komt weer een sterk
punt van FreeHand naar voren. Men hoeft zieh niet
druk te maken over kleursplitsingen en rasterkombina-
ties. De mogelijkheid om direkt uit bestanden eind
films te maken, heeft de hoeveelheid reprografische
handelingen bijna tot nul geredueeerd en maakt het
produktieproces aanzienlijk sneller.
De vervaardiging van de omslag en de verdere afwer-
king (eindmontage, drukken en binden) is uitgevoerd
door Stadsdrukkerij Amsterdam.
De kartografische produktie is gestart in mei 1989 en
de levering vond (bijna volgens planning) plaats op 12
december 1989. De produktie is alleen doorkruist door
een spoedopdracht van de minister van Verkeer en Wa
terstaat tot het vervaardigen van kaartmateriaal voor
de Derde Nota Waterhuishouding. Ook deze kaarten
(27 stuks) zijn met behulp van FreeHand op de Apple
Macintosh gemaakt. Ook hierbij gold dat het produce-
ren van deze kaarten, met twee korrektieronden, in
zo'n kort tijdsbestek (5 weken) zonder geautomatiseer-
de middelen onmogelijk zou zijn geweest.
De opgelopen produktie-achterstand bij de Wadatlas is
ingehaald door het huren van een tweede systeem en
het verzorgen van extra opleidingen, zodat de laatste
twee maanden met twee stations aan deze atlas gewerkt
kon worden.
Nabeschouwing
Het plaatsen van een Apple Macintosh met FreeHand
heeft op de afdeling voor een kleine revolutie gezorgd.
Vooral het feit dat binnen zo'n körte tijd een hoog-
waardig kartografisch produkt geleverd kon worden
heeft zelfs de twijfelaars overstag doen gaan. Apple
Staat bekend als gebruiksvriendelijk en tijdens deze
proef is dit bevestigd: het systeem had weinig opstart-
tijd nodig en leverde daardoor al na de eerste v^eek
bruikbare resultaten. Een aantal mensen maakte zieh
zelfs zonder een opleiding het gebruik snel eigen.
Om de lezers van dit tijdschrift een idee te geven van
de resultaten is een overdruk bijgevoegd van het eerste
vel dat van de drukpers kwam. Ter vergelijking zijn,
verkleind, ook twee voorbeelden van de oorspronkelij-
ke koneept-kaarten opgenomen (figuren 1 en 3).
Wie liever de hele Wadatlas wil, kan deze bestellen
door 30,- over te maken naar giro 3841900 ten name
van Dienst Getijdewateren, Den Haag, onder vermel-
ding van 'Wadatlas'.
Door een fout bij de verzending is de kaartbij-
lage per abuis bij KT 1989.XV.4 gevoegd.
Noot
Drs M.A. Damoiseaux is stafmedewerker bij de hoofdafde-
ling Luchtkartering van de Meetkundige Dienst.
Ing. C.A. de Kuyper is sektiechef Thematische Kartografie,
afdeling Waterstaatskartografie van de Meetkundige Dienst.
Ing. M.G. Vroom is medewerkster bij de afdeling Water-
systeem Wadden van de Dienst Getijdewateren en projektlei
der Wadatlas.
Literatuur
Bosma, H.M. (1989), Grafische programma's op een Apple
Macintosh. Kartografisch Tijdschrift XV, nr. 1, pp. 47-53.
Derde Nola Waterhuishouding: 'Water voor nu en later'
(1989). Ministerie van Verkeer en Waterstaat. 's-Gravenhage:
Staatsuitgeverij.
Elk, M.W.H. van (1989), FreeHand, een tekenpakket ook
voor kartografen. Kartografisch Tijdschrift XV, nr. 1, pp.
54-58.
Omgaan Met Water (1985). Ministerie van Verkeer en Wa
terstaat. 's-Gravenhage: Staatsuitgeverij.
Wadatlas (1989). Ministerie van Verkeer en Waterstaat.
's-Gravenhage.
36
KT 1990.X VI. 1
