dunkt dat we, ondanks de vele pun-
ten waarop het boek voor verbete-
ring vatbaar is, erg blij kunnen zijn
met dit eerste nederlandstalige
remote-sensing-leerboek. In vele op-
zichten is het gelijkwaardig aan z'n
engelstalige tegenvoeters. Voor een
relatief läge prijs wordt een keurig
verzorgd boek geboden, met veel in-
houd en veel illustraties, waarvan
een twintigtal in kleur. Ik kan mij
daarom aansluiten bij de slotopmer-
king van de algemene inleiding van
het boek, waarin wervend wordt op-
gemerkt dat het boek niet mag ont-
breken bij een ieder die zieh met re-
mote sensing bezighoudt. Daaraan
kan nog toegevoegd worden dat het
ook voor de remote-sensing-novice
een geschikte inleiding vormt.
M.J.P.M. Lemmens
Raper, J. (ed.), Three dimensional
applications in Geographica) Infor
mation Systems. London: Taylor
Francis, 1989. 189 pp. ISBN
0-85066-776-3. Prijs £30,-.
Ontwikkelingen op gebieden als
Computer graphics, Computer tech-
nology en de diverse geowetenschap-
pen maken het momenteel mogelijk
om studies van geowetenschappelijke
aard uit te voeren inklusief het ge-
bruik van de derde dimensie. Het
gaat hierbij bijvoorbeeld om de Stu
die van Processen, vormen, ruimtelij-
ke relaties en de weergave van deze
relaties.
Het hier besproken boek behandelt
deze nieuwe mogelijkheden vanuit
het kader van de (driedimensionale)
geografische informatiesystemen. De
behandeling gebeurt echter niet op
een wijze die een fundamenteel over-
zicht geeft van de materie. Dat kan
ook nog niet. Ontwikkelingen op het
hier besproken gebied zijn slechts
sinds kort ingezet en op vele plaat-
sen vindt nog slechts orienterend on-
derzoek plaats. Het boek bündelt
een twaalftal papers op het gebied
van de driedimensionale geografi
sche informatiesystemen, die kort ge
ledert op diverse kongressen zijn ge-
presenteerd.
De hoofdstukken in het boek kun
nen gegroepeerd worden in een vijf-
tal kategorieen. De eerste groep van
twee papers heeft betrekking op een
algemene introduktie van driedimen
sionale geografische informatiesyste
men. Vanuit een geologisch stand-
punt worden driedimensionale
weergavemethoden als oppervlakten,
lagen, stereobeeiden, fence-diagram-
men en hologrammen toegelicht. In
het tweede verhaal wordt het kon-
ceptuele model van een geoweten-
schappelijk karterings- en modelle-
ringssysteem voorgesteld, waarbij
onder andere nader wordt ingegaan
op de funktionaliteit van driedi
mensionale ruimtelijke modellering.
De tweede groep papers gaat over
het gebruik van digitale terreinmo-
dellen met als doel het modelleren
van geowetenschappelijke gegevens.
In de eerste bijdrage in deze groep
wordt het probleem van oppervlakte-
interpolatie, rekening houdend met
ruimtelijke nabijheid, nader toege
licht, waarbij gebruik wordt gemaakt
van Delauney-triangulatie en
Thiessen-polygonen. De tweede bij
drage kombineert hoogtegegevens in
een co-kriging proces ten behoeve
van de kartering van zware metalen
in de bovenlaag van de bodem. De
laatste bijdrage bespreekt een me-
thode waarbij digitale terreinmodel-
len gebruikt worden om landvorma-
nalyses uit te voeren in de
geomorfologie.
In de derde kategorie Staat de visua-
lisatie van de geowetenschappelijke
gegevens centraal, gezien vanuit het
standpunt van Computer graphics en
van de kartografie. In het eerste ge-
val gaat het om de visualisatie van
digitale terreinmodellen, waarbij af-
hankelijk van de inhoud van de beei
den en de mate van gewenst realisme
meer of minder geavaneeerde
computer-graphics-technieken wor
den toegepast. Bij de kartografische
benadering gaat het om de kombina-
tie van driedimensionale pereeptie en
de bestaande kartografische theorie.
De vierde groep behandelt een aan-
tal toepassingen van driedimensiona
le geografische informatiesystemen.
Hier komen aan de orde de onder-
grondmodellering voor geohydrologi-
sche applikaties, een bespreking van
ruimtelijke gegevensstrukturen ge-
schikt voor de modellering van on-
dergrondse verschijnselen en de aan-
maak van driedimensionale
dwarsdoorsneden.
Tot slot een beschrijving van het
funktioneren van twee driedimensio
nale geografische informatiesyste
men. De eerste bijdrage gaat in op
de voordelen van een driedimensio
nale benadering in de geoweten-
schappen, waarbij de noodzakelijke
funkionaliteit wordt besproken. De
laatste geeft een uitgebreid overzicht
hoe in een geologische omgeving
door toepassing van liniaire octrees
in kombinatie met 'boundary'-
representaties in een driedimensio-
naal GIS aan vier fundamentele ei
sen (objektdefinitie, visuele pereep
tie, berekeningen van interne
eigenschappen en informatie opvra-
gen) kan worden voldaan.
Het boek wordt gekompleteerd door
acht kleurenpagina's met illustraties
van de resultaten van de diverse in
de papers besproken onderzoeken.
Door de bundeling van de twaalf pa
pers onstaan in het boek een aantal
hiaten en ook overlappingen. Een
dergelijke benadering is daarom niet
altijd even suksesvol. Voor de poten-
tiele lezer betekent dit vaak dat de
veelal hoge prijs een boek biedt met
een rommelige layout en een per
hoofdstuk verschillend lettertype,
terwijl de overgang van hoofdstuk
naar hoofdstuk soms moeizaam ver-
loopt. Een rommelige layout is met
de huidige technieken niet meer no-
dig. Door de inzet van de editor en
de uitgever is in dit opzicht een ho-
mogeen boek ontstaan, waarin al-
leen de verschillende stijlen van il
lustraties de mengelmoes van
bronnen verraadt. Dat de uitgever
een dergelijke aanpak ligt toont ook
de recente uitgave Accuracy of spati-
al databases met M. Goodchild en S.
Gopal als editors. Inhoudelijk gezien
biedt het boek waardevolle informa
tie voor die geowetenschappers die,
werkend met driedimensionale toe
passingen aan de implementatie in
een GIS-omgeving denken. Voor de
overige geowetenschappers biedt het
boek een overzicht over wat hen
waarschijnlijk in de toekomst te
wachten Staat.
M.J. Kraak
Festschrift voor Ernst Spiess
Het februarinummer 1990 van het
Zwitserse tijdschrift Vermessung-
Photogrammetrie-Kulturtechnik
heeft het karakter van een Festschrift
voor Ernst Spiess, hoogleraar in de
kartografie, tevens hoofd van het
Kartografisch Instituut aan de Eid-
98
KT 1990.XVI.3
