waarts naar de middelschalige topografie (figuur 3). De
weergave van de kusten is als die op de portulaankaar-
ten, maar de landtopografie vertoont een breder topo-
grafisch spektrum: de nederzettingen zijn met een be-
langrijk gebouw gerepresenteerd en zo nauwkeurig
mogelijk gelokaliseerd, voorts zijn rivieren, bergen en
bossen weergegeven.
Voor alle Objekten hanteerde men gestyleerde, natuurge-
trouwe kaarttekens, dus ook deze kaarten waren nog
'proto-symbolisch', en dus zonder legenda.
Vooral in de Renaissance werd men zieh bewust van de
vertekening bij de weergave van het gekromde aardop-
pervlak in het platte vlak. Dit stimuleerde tot het ont-
werp van kaartprojekties.
De 16e en 17e eeuw brachten een belangrijke stap voor-
waarts door de inventarisatie van veel topografische ge-
gevens en de daaruit voortvloeiende noodzaak tot ver-
dichting van de kaartinhoud, hetgeen noopte tot
klassifikatie van topografische Objekten, symbolisatie
en generalisatie, en tot een systematische legenda. Deze
vernieuwingen zijn ook in topografische atlassen van de
Gouden Eeuw verwerkelijkt, zoals op de kaart van het
hertogdom Holstein en omgeving anno 1649 (figuur 4).
De rangorde van nederzettingen is hierin weergegeven
met Symbolen, afgeleid van Signaturen, hetgeen ook een
legenda noodzakelijk maakt. De sterk toegenomen be-
kendheid met topografische Objekten (tot dan toe veelal
op niet-samenhangende en niet-uniforme terreinschet-
sen, plattegronden en 'Ansichten' weergegeven) schiep
nu, samen met de technieken van symboliseren en gene-
raliseren, de mogelijkheid tot het produceren van mid
delschalige topografische kaarten, zelfs met volledig
dekkende terreinweergave, zoals op de kaart 1:31.680
van de County of Berkshire (Engeland) uit 1761
(figuur 5).
De inhoud van deze kaart benadert die van de huidige
topografische kaarten, en de tijd was nu ook rijp voor
de uitvoering van karteringsopdrachten van militairen
en van de waterstaat. In Nederland zijn vestingkaarten,
rivierkaarten en polderkaarten voorbeelden van karto
grafie voor deze speeifieke maatschappelijke behoeften
(figuur 6).
Steunend op de ontwikkeling van de systematische,
meetkundig betrouwbare topografische kartografie in
Frankrijk, waar tussen 1750 en 1815 de Carte de Cassi
ni 1:86.400 werd vervaardigd (figuur 7), kwam ook in
Nederland de nationale topografische kartering tot ont-
plooiing. De kaart van Cassini, die als eerste ter wereld
geheel op driehoeksmeting berustte, maar in weergave
van de topografie, vooral wat betreft nederzettingen en
landinrichting, achterbleef bij de stand der ontwikkelin-
gen, vond navolging in de kaart van Krayenhoff
1:115.200 in 9 bladen. Deze eerste nationale kaart van
Nederland berustte op meetkundige grondslag en ver
toont, evenals die van Cassini, een wat smal topogra-
fisch spektrum; de weergave van nederzettingen blijft
beperkt tot een lokaliseren door middel van de oude
gestyleerde Signaturen; landgebruik en verkaveling ont-
36
KT 1990.XVI.3
Figuur 3. Fragment van Engeland en Frankrijk anno 1557
door Bernard van de Putte.
3tcmlv*l
NotArum pj^licntio.
fgjo Oraße Aattc
flk 'Kieme ifett? j
&L, ~4dcH hemfer
ea J>orfjQr ItP
Wücfir 'KtnJfert
Die (tllaßSe iler i^etitßchcn (ffiedln.
Figuur 4. Legenda van de kaart van het hertogdom Holstein
anno 1649.
