Automatisering bij de Topografische Dienst
G.A.M. Vrijkotte
Inleiding
Bij de Topografische Dienst zullen een viertal digitale
bestanden worden opgebouwd en onderhouden. De in-
houd van deze bestanden komt overeen met de kaartse-
ries 1:10.000, 1:50.000, 1:250.000 en 1:500.000. De op-
bouw is gestart in het midden van de jaren zeventig en
zal naar verwachting omstreeks 1998 voltooid zijn. De
bestanden zijn zowel voor militaire als voor civiele toe-
passingen beschikbaar.
In dit artikel wordt beschreven in hoeverre deze gege-
vensbestanden reeds gevuld zijn, welke methodieken
daarvoor gebruikt zijn en wat de plannen van de Topo
grafische Dienst voor de naaste toekomst zijn.
De automatisering en met name het digitaliseren is bij
de dienst begin jaren zeventig gestart. Na een periode
van voorbereiding en aanschaf van apparatuur werd be
gonnen met het digitaliseren van de kaart 1:10.000 als
proef. AI spoedig bleek dat het veel tijd en moeite zou
gaan kosten om een goede basis te leggen voor een di-
gitaal bestand. Er was nauwelijks Software voorhanden,
veel diende zelf geprogrammeerd te worden. Het idee
dat na de opbouw van een grootschalig basisbestand la-
ter met behulp van Software de kaarten op kleinere
schaal zouden kunnen worden afgeleid, werd al ras ver
taten. In deze fase werd gewerkt met een digitizer zon-
der beeldscherm, zodat er geen interaktieve kontrole op
de verrichte werkzaamheden kon worden uitgevoerd.
Gezien de inspanning en tijd die het zou vergen om Ne-
derland op de schaal 1:10.000 digitaal te maken, werd
besloten vanaf de andere kant van het schaalbereik te
beginnen. Dit had de volgende voordelen. De kaarten
zijn relatief eenvoudig en de te maken bestanden zijn
aanzienlijk geringer van omvang dan van kaarten op
grotere schaal. Voorts kon ervaring worden opgedaan
en Software worden ontwikkeld. Het eerste projekt dat
zieh goed leende voor deze experimentele fase was de
Gemeentenkaart van Nederland op de schaal 1:400.000.
Andere ontwikkelingen met betrekking tot de automati
sering eisten de aandacht op. In de jaren 1976-1979 was
dat de Start van de opbouw van het DLMS-bestand
(Digital Landmass System, met gegevens over de vorm
en de inhoud van het terrein) en begin jaren tachtig de
werkzaamheden ten behoeve van het Project Bebou-
wing (vaststelling van grondoppervlakten en inhouden
van gebouwen uit luchtfoto's, als basis voor de vaststel
ling van uitkeringen uit het Gemeentefonds). Als vol-
gend projekt werd de kaartserie 1:250.000 aangepakt,
waarvan de eerste digitale produktie tussen 1979 en
1984 werd gerealiseerd. De daarmee opgedane ervaring
en ontwikkelde Software konden worden gebruikt voor
de opbouw van het bestand 1:50.000, waarmee in 1983
werd begonnen. Vanaf heden zal gewerkt worden aan
het bestand 1:10.000 dat in 1997 voltooid dient te zijn.
Uit het bovenstaande blijkt dat na een aanvankelijke
'grootschalige' Start gekozen is voor een opbouw in fa-
sen van kleinschalig naar grootschalig. De bespreking
van de automatiseringsaspekten volgt deze opbouw.
Gemeentegrenzenbestand
Ten behoeve van de Gemeentenkaart van Nederland
1:400.000, maar ook voor andere toepassingen als de
werkzaamheden voor het Project Bebouwing en de to
pografische kaartseries 1:10.000, 1:25.000 en 1:50.000, is
een digitaal bestand opgebouwd van de gemeentegren-
zen van Nederland, inklusief provinciegrenzen en
staatsgrens.
Hiertoe zijn de grenzen gedigitaliseerd vanaf de kaart-
bladen 1:10.000. Met de plaatselijke vertekening van de
grens op die kaartserie is rekening gehouden, met dien
verstände dat in het bestand de werkelijke (onverteken-
de) grenzen zijn opgenomen. Dit was mogelijk omdat
de dienst beschikt over leggers waarop de werkelijke
plaats is aangegeven. Verder werd bij de verwerking
ook gebruik gemaakt van kadasterplans.
De mutaties in de gemeentegrenzen worden jaarlijks
verwerkt. Eenmaal in de 2 3 jaar wordt hieruit een
nieuwe Gemeentenkaart van Nederland samengesteld en
wordt het benut ten behoeve van het Project Bebou
wing. Sinds enige tijd wordt het bestand ook gebruikt
voor het aanbrengen van de grensbiezen op de kaartse
rie 1:25.000.
Bestand 1:250.000
Het gebruik maken van automatiseringstechnieken bij
de kaartproduktie is vervolgens operationeel gemaakt
voor de kaartserie 1:250.000. Als basis voor het digitali
seren zijn generalisatiemodellen op de schaal 1:125.000
gebruikt. Deze modellen zijn ontstaan door generalisa-
tie van de (verkleinde) ondergrond 1:50.000 en aange-
vuld met diverse gegevens benodigd voor de serie
1:250.000.
Deze modellen zijn met behulp van een digitizer gedigi
taliseerd waarbij alle lijninformatie van kodes is voor-
KT 1990.XVI.3
41
